بیماری سلیاک و استعداد ژنتیکی ابتلا به آن

بیماری سلیاک چیست؟ آیا بیماری سلیاک یک بیماری خود ایمنی است؟

بیماری سلیاک یک اختلال خود ایمنی است که با مصرف گلوتن تحریک شده (حساسیت به گلوتن) و سیستم ایمنی شروع به از بین بردن سلول های روده کوچک می کند. این بیماری با نام های دیگری از جمله اسپروی سلیاک، آنتروپاتی گلوتن و اسپرو نیز شناخته شده است. گلوتن یک اسم کلی برای گروهی از پروتئین های موجود در غلات مانند گندم، جو و چاودار است. در یک فرد مبتلا به بیماری سلیاک، قرار گرفتن در معرض گلوتن باعث التهاب در روده می شود. در اثر تماس مکرر با گلوتن به تدریج به روده کوچک آسیب وارد شده و در نهایت جذب مواد معدنی و مغذی از غذا دچار اختلال می شود. بیماری سلیاک از هر 100 نفر در سراسر جهان 1 نفر را درگیر می کند و بسیاری از افراد بدون اطلاع از آن به این بیماری مبتلا هستند.

 تنها راه برای جلوگیری از علائم بیماری سلیاک و بروز مشکلات گوارشی، داشتن یک رژیم غذایی فاقد گلوتن می باشد. این بیماری در افراد سفید پوست و خانم ها بیشتر مشاهده می شود و همچنین افراد مبتلا دچار دل درد بعد از غذا خوردن می شوند.

علائم بیماری سلیاک

علائم بیماری سلیاک متنوع بوده و یک نفر می تواند چندین علامت را به طور همزمان داشته باشد که گاهی اوقات بروز می یابند. اگر شما مبتلا به بیماری سلیاک باشید ممکن است مشکلات گوارشی و سایر علائم را مشاهده کنید که شایع ترین آنها دل درد بعد از غذا خوردن می باشد. شدت بروز علائم در افراد، به فاکتور هایی از جمله سن، میزان گلوتن مصرفی، سنی که مصرف گلوتن آغاز شده و میزان آسیب روده کوچک بستگی دارد. البته توجه داشته باشید که مشکلات گوارشی در کودکان شایع تر از بزرگسالان هستند. مشکلات گوارشی بیماری سلیاک که به دلیل حساسیت به گلوتن می باشد عبارتند از:​

• نفخ؛
• اسهال مزمن؛
• یبوست؛
• مشکلات گوارشی؛
• عدم تحمل لاکتوز به دلیل آسیب روده کوچک؛
• تهوع و استفراغ؛
• درد در ناحیه شکمی؛
• دل درد بعد از غذا خوردن.

علائم سلیاک که در سایر نقاط بدن بروز می یابند عبارتند از:

• خستگی، افسردگی و یا بی حوصلگی؛
• درد مفاصل؛
• کاهش وزن؛
• زخم های دهانی؛
• راش های پوستی به نام؛ dermatitis herpetiformis
• سوزن سوزن شدن پاها.

علائم بیماری سلیاک در کودکان شامل موارد زیر می باشد:

• آسیب به مینای دندان؛
• تاخیر در بلوغ و قد کوتاه؛
• عدم رشد و وزن کمتر نوزادان نسبت به حالت نرمال؛
• احساس بی حوصلگی.

علت ابتلا به بیماری سلیاک

تحقیقات مختلف نشان داده است که بیماری سلیاک در برخی افراد می تواند با ژن های خاصی از جمله ژن های HLA-DQA1 و HLA-DQB1 همراهی نشان دهد. افرادی که چنین ژن هایی ندارند بسیار بعید است که به بیماری سلیاک، دل درد بعد از خوردن غذا و مشکلات گوارشی مبتلا شوند.

ژن HLA-DQA1 کد کننده پروتئینی است که نقشی اساسی در سیستم ایمنی بدن ایفا می کند. ژن HLA-DQA1 بخشی از خانواده ژن هایی است که کمپلکس آنتی ژن لکوسیت های انسانی (HLA) نامیده می شود. کمپلکس HLA به سیستم ایمنی بدن کمک می کند تا پروتئین های بدن را از پروتئین های ساخته شده توسط عوامل خارجی مانند ویروس ها و باکتری ها تشخیص دهد. ژن HLA-DQB1 هم عملکردی مشابه با HLA-DQA1 دارد.

محققان دریافتند که علاوه بر ژن ها و گلوتن عوامل دیگری هم در بروز این بیماری دخیل هستند. به عنوان مثال نشان داده شده است که فرد هرچه در سنین پائین به عفونت های بیشتری مبتلا شود، شانس ابتلا به برخی بیماری ها و مشکلات گوارشی در آن افزایش می یابد. کارشناسان همچنین فکر می کنند تغییر در میکروبیوم (باکتری های دستگاه گوارش که به هضم غذا کمک می کنند) می تواند در پیشرفت بیماری سلیاک نقش داشته باشد.

این بیماری اغلب در افرادی مشاهده می شود که دارای دو نوع واریانت ژنی با نام های DQ2 و DQ8 هستند. افرادی که حامل این واریانت های ژنی باشند و گلوتن مصرف کنند به این بیماری مبتلا شده و دچار دل درد بعد از غذا خوردن و سایر مشکلات گوارشی می گردند. همچنین افرادی که فاقد آن ژن ها هستند احتمال ابتلا به سلیاک و حساسیت به گلوتن در آنها بسیار پایین خواهد بود. تحقیقات نشان می دهد در میان کودکانی که استعداد ژنتیکی ابتلا به بیماری سلیاک را دارند، کسانی که در اوایل کودکی گلوتن بیشتری می خورند ممکن است خطر بیشتری برای ابتلا به بیماری سلیاک داشته باشند.