بیماری کبدی چیست و تشخیص و درمان آن چگونه است؟

کبد یکی از اندام های مهم در بدن است که صدها عملکرد مرتبط با متابولیسم، ذخیره انرژی و سم زدایی را بر عهده دارد. محل قرار گیری کبد در زیر قفسه سینه و در سمت راست شکم می باشد. بیماری های کبدی می توانند با الگوی ژنتیکی از نسلی به نسل بعد منتقل شوند، هر چند که عوامل محیطی مختلفی از جمله ویروس ها، بیماری های خود ایمنی، مصرف بیش از حد الکل، تغذیه نا مناسب و چاقی نیز از عوامل آسیب رسان به کبد محسوب می شوند. 

بیماری های کبدی چه علائمی دارند؟

علائم بیماری های کبدی با توجه به علت ایجاد بیماری متفاوتند. گروهی از این علائم بین مبتلایان مشترک بوده و نشان دهنده وجود یک بیماری کبدی می باشد که عبارتند از:

• زردی پوست و چشم ها، سفیدی ناخن

• گرفتگی مکرر عضلات

• فراموشی و ضعف حافظه

• ناتوانی یا از بین رفتن میل جنسی

• تپش قلب و خونریزی مکرر از بینی و لثه

• مشاهده خون در مدفوع و ادرار تیره

• تورم در ناحیه مچ پا، پاها و یا شکم

• حالت تهوع و استفراغ

• کاهش اشتها و خستگی مداوم

• خارش پوست و کبودی بدن، ریزش مو

ابتلا به برخی بیماری ها، سلامت کبد را تحت تاثیر قرار داده و منجر به بروز بیماری کبدی می گردد، که در ادامه مطلب به توضیح آنها پرداخته ایم:

هپاتیت

هپاتیت یکی از بیماری های عفونی ویروسی است که منجر به التهاب، آسیب و اختلال در عملکرد کبد می شود. همه انواع این بیماری مسری بوده اما می توان با واکسیناسیون (واکسن هپاتیت A و B) و رابطه جنسی حفاظت شده، خطر ابتلا به این بیماری ها را کاهش داد. هپاتیت دارای 5 نوع مختلف است که شامل:

• هپاتیت A : از طریق تماس با آب یا غذای آلوده منتقل می شود.

• هپاتیت B : از راه مایعات بدن از جمله خون و مایع منی انتقال می یابد.

• هپاتیت C: از طریق تماس یک فرد با خون فرد مبتلا، این نوع هپاتیت گسترش پیدا می کند.

• هپاتیت D : این بیماری در افرادی مشاهده می شود که مبتلا به هپاتیت نوع B بوده و از طریق خون آلوده و تماس جنسی منتشر می شود.

• هپاتیت E : معمولا به دلیل مصرف آب و غذای آلوده ایجاد می شود، اما به طور کلی فرد پس از چند روز بهبود می یابد.

 سرطان

زمانی که فردی دچار سرطان می شود، سلول های سرطانی در مرحله متاستاز قادرند به کبد گسترش یافته و منجر به ایجاد سرطان کبد یا کارسینوم هپاتوسلولار شوند. این سرطان می تواند مجددا از کبد به نقاط دیگر بدن نیز متاستاز داده و بقیه قسمت های بدن را درگیر کند.

نارسایی کبدی

نارسایی کبدی به معنی آسیب بخش قابل توجهی از کبد و از دست رفتن عملکرد آن می باشد. نارسایی کبدی در ابتدا ممکن علائمی نداشته باشد اما با گذشت زمان، علائم بروز می یابند.

ناهنجاری های ژنتیکی

برخی از بیماری های کبدی مانند هموکروماتوز، ویلسون و نقص در آلفا-1 آنتی تریپسین با علل ژنتیکی فرد را مبتلا می کنند.

سیروز کبدی

سیروز کبدی در نتیجه آسیب مداوم و طولانی مدت در کبد ایجاد می شود. این اختلال در مراحل اولیه قابل درمان است، اما در اثر عدم پیگیری ممکن است باعث مرگ بیمار شود.

بیماری های خود ایمنی

برخی از بیماری های خود ایمنی موجب اختلال در عملکرد سیستم ایمنی بدن می شوند، و در نتیجه سیستم ایمنی به اشتباه سلول های سالم کبد را به عنوان عامل بیگانه شناسایی کرده و آنها را بین می برد. 

بیماری کبد چرب

کبد چرب در اثر تجمع چربی در بافت کبد به وجود می آید. در مراحل اولیه مشکل خاصی در فرد ایجاد نمی شود و کبد همچنان عملکرد طبیعی خود را ادامه می دهد. این بیماری به دو گروه تقسیم می شود که شامل:

• بیماری کبد چرب الکلی (AFLD)

یکی از عوامل که موجب آسیب کبدی می شود، مصرف الکل است، به این اختلال کبد چرب الکلی (AFLD) می گویند. در صورتی که فرد مصرف بی رویه الکل را ترک نکند، دچار سیروز کبدی و در نهایت نارسایی کبد خواهد شد.

• بیماری کبد چرب غیرالکلی (NAFLD)

این بیماری کبدی در افرادی رخ می دهد که تجمع چربی در کبدشان به دلیل مصرف الکل نبوده و تنها با کمک آزمایش خون و بررسی فاکتورهای کبدی تشخیص داده می شود. زمانی که بیماری گسترش پیدا کند، علائم مختلفی ایجاد می گردد که برخی از آنها شامل زرد شدن سفیدی چشم یا پوست، احساس خستگی و ضعف و کاهش غیر طبیعی وزن می باشد.

احتمال وقوغ بیماری های کبدی در چه افرادی بیشتر است؟

• مصرف بیش از اندازه الکل (کبد چرب الکلی)

• چاقی و افزایش وزن

• افراد مبتلا به دیابت نوع 2

• استفاده از سرنگ مشترک در بین معتادین

• روابط جنسی محافظت نشده

• تماس با مواد سمی و شیمیایی خاص 

• سابقه خانوادگی در ابتلا به بیماری های کبدی

تشخیص بیماری های کبدی چگونه انجام می شود؟

زمانی که علائم بیماری های کبدی از جمله کبد چرب بروز پیدا می کند،مراجعه به پزشک ضروری می باشد. در ابتدا پزشک سوالاتی را در خصوص داروهای مصرفی و سابقه خانوادگی فرد مراجعه کننده برای بیماری های کبدی می پرسد. در صورت تشخیص اولیه برای این بیماری، آزمایش خون، سونوگرافی، MRI و سی تی اسکن درخواست داده می شود تا تشخیص قطعی صورت پذیرد. در آزمایش خون، آنزیم های کبدی آلانین آمینوترانسفراز (ALT) و اسپارتات آمینوترانسفراز (AST) بررسی می گردد. در صورتی که مقدار این آنزیم ها از حالت طبیعی بالاتر باشد، نشان دهنده التهاب کبد خواهد بود.