مکانیسم عمل و میزان اثرگذاری واکسن فایزر (Pfizer-BioNTech)

امروزه برای درمان بیماری کرونا واکسن های مختلفی تولید شده که مکانیسم عمل آن ها متفاوت می باشد. واکسن های فایزر و مدرنا این بیماری از جمله واکسن های COVID-19 mRNAهستند که باعث ایجاد پاسخ ایمنی و تولید آنتی بادی در بدن فرد می گردند. در صورتی که فرد در آینده با این ویروس برخورد کند این آنتی بادی ها کمک می کنند تا به راحتی با عفونت مبارزه کند. در سطح ویروس SARS-CoV-2 پروتئین هایی به نام spike وجود دارد که در ورود ویروس به سلول های انسانی نقش دارند. این پروتئین ها به عنوان یک هدف برای تولید واکسن مورد توجه قرار گرفتند. 

واکسن فایزر همانند واکسن مودرنا (Moderna) بر اساس ساختار ژنتیکی ویروس که کد کننده پروتئین Spike می باشد، ساخته شده است. این mRNA درون پوششی از نانوذرات لیپیدی قرار گرفته است. زمانی که فرد این واکسن را تزریق می کند اجزای واکسن با سلول ها برخورد کرده و با آن ها ادغام می شود و در نهایت mRNA خود را وارد سلول می کند. سلول های بدن با استفاده از این mRNA شروع به ساخت پروتئین spike می کنند، توجه داشته باشید که mRNA واکسن پس از مدتی توسط سلول از بین رفته و اثری از آن باقی نمی ماند. تعدادی از پروتئین های spike به سطح سلول رفته و روی آن قرار می گیرند، سایر پروتئین ها توسط خود سلول قطعه قطعه شده و روی سطح سلول نمایش داده می شوند. سیستم ایمنی بدن این پروتئین ها را به عنوان عامل بیگانه شناسایی کرده و شروع به ساخت آنتی بادی های مختلف مانند سلول های T (helper T cells) می کند که این سلول ها قادرند قطعات کوچک پروتئین spike را شناسایی کنند. سایر سلول های سیستم ایمنی از جمله سلول های B می توانند حتی مقادیر خیلی کمی از پروتئین های spike را تشخیص دهند. سپس اگر این سلول های B توسط سلول های T کمکی فعال شوند شروع به ساخت و ترشح آنتی بادی بر علیه پروتئین های spike می کنند. آنتی بادی ها به به این پروتئین ها چسبیده و مانع از اتصال آن ها به دیگر سلول ها می شوند و به این طریق مانع گسترش عفونت خواهند شد. سلولی که پروتئین spike را روی سطح خود نمایش داده است باعث فعال شدن نوع دیگری از سلول های سیستم ایمنی به نام سلول های T کشنده خواهد شد که وظیفه آن از بین بردن تمام سلول های آلوده شده به ویروس کرونا می باشد.

در مورد واکسن فایزر برای عملکرد درست نیاز به تزریق دو دوز از این واکسن به مقدار 0.3 ml به فاصله 21 روز می باشد اما به دلیل جدید بودن واکسن، هنوز مشخص نیست که مدت زمان اثرگذاری آن تا چه زمانی خواهد بود. ممکن است پس از گذشت چند ماه از واکسیناسیون سطح آنتی بادی ها و سلول های T کشنده افت کند اما جای نگرانی نیست چون در سیستم ایمنی بدن سلول هایی به نام سلول های B و T خاطره وجود دارد که اطلاعات ویروس کرونا را برای چندین سال تا چندین دهه حفظ می کنند. 

بررسی میزان اثرگذاری واکسن بر اساس فاکتورهای مختلف

• بر اساس شواهد میزان اثرگذاری واکسن فایزر در افراد 16 سال به بالا که هر دو دوز را به طور کامل دریافت کرده اند حدود 95% گزارش شده است؛

• آزمایشات بالینی نشان دادند که میزان اثرگذاری واکسن در افراد 12 تا 15 سال به خوبی افراد 16 تا 25 سال بوده است.

یکی از راهکارهایی که می تواند کمک کند تا میزان اثر گذاری واکسن را تا حدودی برآورده کرد ارزیابی سطح آنتی بادی های اختصاصی تولید شده در بدن فرد است. افزایش یافتن سطح آنتی بادی های اختصاصی می تواند نشان دهنده تاثیر مثبت واکسن باشد و تا حدودی برای فرد اطمینان بخش باشد.