پوکی استخوان و راهکارهای تشخیص زودهنگام

پوکی استخوان چیست؟

 پوکی استخوان یا Osteoporosis، نوعی بیماری استخوانی است که فرد بیمار به دلیل از دست دادن بافت استخوان دچار ضعف در استخوان ها و در نتیجه بالا رفتن احتمال شکستگی می شود. این وضعیت ممکن است به قدری شدید باشد که فرد بیمار ممکن است با یک زمین خوردن معمولی، دچار شکستگی های شدیدی در ناحیه آسیب دیده شود. این بیماری اغلب در استخوان های ران، ستون فقرات و مچ دست مشاهده می شود. پوکی استخوان را "بیماری خاموش" می نامند چون ممکن است فرد تا زمان شکستگی استخوان متوجه هیچ تغییری نشود. هر چند در تمام این مدت استخوان های فرد سال هاست که قدرت خود را از دست داده اند.

ساختار استخوان یک فرد نرمال در زیر میکروسکوپ دارای حالتی متخلخل و پر از حفره است اما در افراد بیمار این حفره بسیار بیشتر بوده و ساختاری غیر طبیعی دارند که در این صورت فرد مبتلا به پوکی و شکستگی استخوان می باشد. با وجود اینکه این بیماری می تواند در هر سنی رخ دهد اما غالبا در افراد مسن به خصوص خانم ها مشاهده می شود. این بیماری در همه جمعیت ها دیده شده اما فراوانی آن در افراد سفید پوست و زنان آسیایی بیشتر است. مردان نیز دچار این بیماری می شوند اما سرعت آن بسیار کمتر از زنان است. البته در سنین بین 65 تا 70 سالگی سرعت پیشرفت پوکی استخوان در زنان و مردان یکسان می گردد.

استخوان یک بافت زنده و پویا است. بدن به صورت روتین بافت استخوانی جدید را جایگزین بافت قدیمی می کند تا سلامت و کارایی استخوان ها حفظ شود. گاهی اوقات در سنین حدود 30 سالگی این فرآیند متوقف می شود و ما باید سعی کنیم که این بافت را تا جایی که امکان دارد حفظ کنیم. زمانی که افراد وارد سنین 40 تا 50 سالگی می شوند میزان استخوانی که از بین می رود در مقایسه با آنچه جایگزین می شود، بسیار بیشتر خواهد بود که فرد را مستعد بیماری های مرتبط با استخوان و شکستگی استخوان می کند. به طور کلی، هرچه سن افزایش یابد خطر پوکی استخوان (بیماری خاموش) نیز بالا می رود.

چه افرادی خطر ابتلای بالاتری برای پوکی استخوان دارند؟

• داشتن سابقه خانوادگی پوکی استخوان؛
• سابقه شکستگی استخوان در سنین بالای 50 سالگی؛
• برداشتن تخمدان قبل از یائسگی؛
• مصرف نکردن مقدار کافی کلسیم و ویتامین؛ D
• افرادی بی تحرک یا کم تحرک؛
• سیگار کشیدن؛
• مصرف داروهای خاصی مانند داروهای سرطان و آسم؛
• چاقی.

تشخیص پوکی استخوان

متاسفانه بیماری پوکی استخوان از جمله بیماری های خاموش بوده و علائم خاصی به خصوص در مراحل اولیه ایجاد نمی کند. برای برخی از افراد اولین نشانه این است که متوجه می شوند قدشان کوتاه شده یا به راحتی دچار شکستگی استخوان می شوند. در این حالت فرد باید به پزشک معالج (متخصص روماتولوژی) مراجعه کرده و با انجام آزمایش خون و سنجش تراکم استخوانی وضعیت سلامت خود را پیگیری کند. به طور معمول توصیه می شود که زنان زیر 65 سال که در معرض خطر ابتلا به پوکی استخوان هستند و هم چنین زنان بالای 65 سال، سالانه و با تشخیص پزشک آزمایش سنجش تراکم استخوان را انجام دهند. آزمایش سنجش تراکم استخوان با استفاده از نوعی اشعه X به نام DEXA (dual-energy X-ray absorptiometry) انجام می شود.