آیا سلول های بنیادی، شخصی هستند؟

در گذشته خون بند ناف و جفت به عنوان مواد زائد بیولوژیک دور ریخته می شد، اما امروزه می دانیم که این خون بسیار ارزشمند بوده و میتوان برای درمان بسیاری از بیماری ها از آن استفاده کرد. پس از تولد نوزاد، از سلول های این خون می توان در بهبود و درمان کامل برخی بیماری ها استفاده نمود. خون بند ناف دارای مقادیر قابل توجهی سلول بنیادی است و با توجه به سهولت جمع آوری آن می تواند به یک گزینه جذاب درمانی تبدیل شود. برای نگهداری این خون و استفاده از سلول های آن تسهیلات خاصی تحت عنوان بانک خون بند ناف ایجاد شده است. بانک خون بند ناف والدین را به ذخیره خون بند ناف تشویق می کنند تا در صورتی که در آینده نوزاد یا خانواده او به بیماری خاصی مبتلا شدند امکان استفاده از آن فراهم باشد. همچنین میتوان این خون را به بانک های خون بند ناف عمومی اهدا کرد تا در صورت امکان برای سایر افراد نیز مورد استفاده قرار گیرد.

خون بند ناف حاوی سلول های بنیادی است که قادر هستند به انواع مختلفی از سلول های بدن تبدیل شوند و در درمان بیماری های ژنتیکی از قبیل اختلالات خون مثل آنمی، نقص سیستم ایمنی، اختلالات متابولیک ارثی و برخی سرطان ها مانند سرطان خون و سرطان های مغز استخوان استفاده شوند. درمان با کمک سلول های بنیادی که در برخی موارد مورد تأیید سازمان جهانی غذا و دارو (FDA) نیز هست، با بیش از 40000 پیوند، جان هزاران نفر را در سراسر جهان نجات داده است. اگر خانواده ای از بیماری خاصی رنج می برد، منطقی به نظر می رسد که خون بند ناف را در زمان تولد ذخیره نمایند تا در آینده و در صورت نیاز از آن برای درمان اعضای خانواده و یا اهدا به دیگران استفاده نمایند.

چه کسانی می توانند از خون بند ناف استفاده کنند؟

خون بند ناف به همان میزان که برای خود نوزاد کاربردی و ارزشمند است، برای سایر اعضای خانواده نیز می تواند مفید باشد. این اهمیت به دلیل وجود سلول های بنیادی در خون بند ناف است که از آنها می توان در درمان بیماری هایی مانند بیماری های خونی، اختلالات متابولیک، ترمیم سوختگی و آسیب های پوستی و ... استفاده نمود. همچنین تحقیقات زیادی در حال انجام است که کارایی سلول های بنیادی را در بیماری هایی مانند آسیب های نخاعی، ناشنوایی، دیابت، اوتیسم، سکته، آلزایمر، پارکینسون، هانتینگتون و ... مورد بررسی قرار می دهند.

در مواردی که نوزادی با بیماری خاصی به دنیا می آید از سلول های بنیادی خون بند ناف وی نمی توان برای درمان استفاده نمود اما می توان از خون بند ناف خواهر یا برادر سالم او استفاده نمود. این مسئله اهمیت ذخیره خون بند ناف را برای خانواده های درگیر با مشکلات ژنتیکی نشان می دهد. وقتی که پزشک تشخیص دهد که پیوند سلول های بنیادی موجود در خون بند ناف می تواند کارساز باشد، به کمک آزمایش خون و بررسی مولکول های سطح سلول های دو فرد دهنده خون بند ناف و فرد گیرنده احتمالی پیوند سلول های بنیادی می توان دریافت که آیا این پیوند می تواند موفقیت آمیز باشد یا خیر. در صورت عدم هم خوانی مولکول های سطح سلول این امکان وجود دارد که سلول های پیوند شده توسط سیستم ایمنی فرد گیرنده پیوند پس زده شوند و یا حتی می تواند اوضاع وخیم تر نیز باشد و سلول های پیوند شده به سلول های گیرنده پیوند حمله کرده و یک واکنش ایمنی شدید ایجاد شود که در برخی موارد چاره ای جز قطع عضو درگیر باقی نمی گذارد و در برخی موارد هم تهدید کننده زندگی فرد است.

این مولکولی های سطح سلول که مورد بررسی قرار می گیرند آنتی ژن نام دارند. آنتی ژن ها نشانگرهای پروتئینی هستند که بر روی سطح سلول های بدن شما مثل قلب، ریه، کلیه و پوست و ... یافت می شوند. سيستم ايمنی بدن با استفاده از اين نشانگرها مي تواند تشخيص دهد كدام سلول به بدن تعلق دارد و كدامیک خارجی است و احتمالا برای بدن مضر است. واکنش طبیعی بدن در شرایط شناسایی عامل خارجی اقدام برای حذف آن است. اولین گزینه برای اهدای سلول های بنیادی افرادی هستند که با فرد گیرنده نسبت نزدیک خانوادگی دارند. چرا که آنتی ژن های سطح سلول های ما از والدین به فرزندان به ارث می رسند و امکان شباهت آنتی ژن ها در افراد خویشاوند نزدیک، بیشتر است.

در بعضی خانواده ها که امکان پیوند سلول بنیادی وجود ندارد و یا خون بند ناف فرزندان در هنگام تولد ذخیره نشده باشد، میتوان از سلول های اهدایی موجود در بانک خون بند ناف استفاده کرد. به عبارت دیگر باید از واحدهاي خون بند ناف فرد غير خويشاوند استفاده کرد. در این حالت نیز شرایط فرد اهدا کننده و گیرنده، بررسی می شود و سرانجام اهدا کننده ای که سازگاری بیشتری با فرد گیرنده دارد انتخاب می شود. حتی پس از پیوند نیز بررسی ژنتیکی فرد گیرنده ضروری است و می تواند مشاهده کرد که پیوند انجام شده آیا موفقیت آمیز بوده است یا خیر. با توجه به مطالب گفته شده و اهمیت سازگاری مولکول های سطح سلول به نظر می رسد تا حدودی سلول های بنیادی شخصی یا خانوادگی هستند. در مواردی هم ممکن است سازگاری بین سلول های دو فرد غیرخویشاوند وجود داشته باشد اما احتمال سازگاری در افراد غیرخویشاوند بسیار کمتر از خویشاوندان و خواهر و برادر است. با توجه به این خصوصیات دخیره خون بند ناف امری هوشمندانه و ضروری به نظر میرسد.