آزمایش های غربالگری سه ماهه دوم بارداری

در سه ماهه دوم بارداری با مراجعه مادر به پزشک ممکن است به منظور بررسی سلامت مادر و جنین، پزشک درخواست انجام آزمایش خون دهد که به این آزمایش ها مارکرهای متعدد (multiple marker) گفته می شود. این مارکرها، اطلاعاتی در خصوص بیماری های ژنتیکی و نقایص مادرزادی ارائه می دهند. همچنین پزشک ممکن است توصیه کند که مادر باردار سونوگرافی جنین را در هفته 20 ام (سه ماهه دوم بارداری) به منظور بررسی مشکلات احتمالی جنین انجام دهد. در کنار بررسی این مارکرها، آزمایش روتین خون که همان آزمایش سه ماهه دوم بارداری است انجام می شود که شامل موارد زیر می باشد:

آزمایش تحمل گلوکز (GTT): این آزمایش در اکثر موارد در هفته های 24 تا 28 بارداری جهت بررسی دیابت بارداری انجام می شود.

شمارش کامل خون (CBC): این آزمایش جهت بررسی هموگلوبین و هماتوکریت برای سنجش کم خونی انجام می شود.

از سوی دیگر جهت بررسی ناهنجاری های ژنتیکی در جنین می توان آزمایش سه ماهه دوم بارداری را در هفته های 15 تا 20 بارداری انجام داد که این تست ها عبارتند از تریپل مارکر و کوآد مارکر (The triple or quad marker).

آشنایی با غربالگری تریپل و کوآد

در غربالگری سه گانه یا تریپل سطح سه مارکر در خون مورد ارزیابی قرار می گیرد که عبارتند از آلفا فیتوپروتئین (AFP)، گنادوتروپین جفتی انسانی (hCG) و استریول (uE3). زمانی که سطح هورمون اینهیبین A هم در آزمایش ها بررسی گردد به آن غربالگری چهارگانه یا کوآد گفته می شود. اندازه گیری سطح این مارکرها به منظور غربالگری جنین از نظر نقایص مادرزادی مثل سندرم ها، اسپینابیفیدا یا آنانسفالی است. غربالگری های سه یا چهار گانه درهفته 15 تا هفته 20 بارداری که همان آزمایش سه ماهه دوم بارداری است انجام می شود. هر فاکتوری که در این آزمایشات بررسی می شود اطلاعات متفاوتی را در مورد وجود مشکلات احتمالی جنین ارائه می دهد که در زیر به معرفی هریک از آن ها می پردازیم:

آلفافیتوپروتئین (AFP)

AFP پروتئینی است که توسط بافت های جنینی تولید می گردد. سطح این پروتئین در زمان رشد جنین تا هفته 12 ام بارداری بالا رفته و پس از آن تا زمان تولد روندی کاهشی خواهد داشت. زمانی که کودک بیماری خاصی داشته باشد مقداری از AFP از جفت عبور کرده و وارد خون مادر می شود. از این نوع آزمایش سه ماهه دوم بارداری برای بررسی نقایص لوله عصبی در بیماری هایی از جمله اسپینا بیفیدا استفاده می گردد. همچنین به منظور بررسی اختلالات کروموزومی از جمله سندرم داون (تریزومی 21) سندرم ادواردز (تریزومی 18) هم می توان سطح این مارکر را ارزیابی نمود. 

گنادوتروپین جفتی انسانی (hCG)

هورمونی است که توسط جفت تولید شده و سطح آن در خون مادر در سه ماهه اول بارداری بالا رفته و بعد از آن تا زمان زایمان کاهش می یابد. در بارداری هایی که جنین مبتلا به سندرم داون باشد سطح hCG بالا و اگر مبتلا به سندرم ادواردز باشد سطح آن پائین خواهد بود. 

استریول آزاد (uE3)

این هورمون شکلی از استروژن است که به دلیل متابولیسم جنین تولید می شود. مقداری از این هورمون از جفت عبور کرده و وارد خون مادر می گردد که با آزمایش سه ماهه دوم بارداری قابل اندازه گیری است. سطح این هورمون تا زمان زایمان بالا است، در حالی که اگر جنین دچار اختلالات کروموزومی از جمله سندرم داون و ادواردز باشد، سطح آن پایین می باشد.

هورمون اینهیبین A

این هورمون توسط جفت تولید می گردد. سطح این هورمون در هفته 14 و  هفته 17 بارداری کاهش و سپس دوباره افزایش می یابد. در بارداری هایی که جنین مبتلا به سندرم داون است سطح این هورمون بسیار بالاتر خواهد بود.

غربالگری چهارگانه یا کوآد که در آن هورمون اینهیبین هم اندازه گیری می شود باعث بالاتر رفتن دقت و حساسیت در تشخیص پزشک معالج می گردد. در صورتی که نتایج این غربالگری ها نگران کننده باشد، انجام روش های تهاجمی تشخیصی مانند آمنیوسنتز و نمونه برداری از پرزهای کوریونی (CVS) به مادران باردار توصیه خواهد شد.

اهمیت انجام آزمایش های روتین بارداری و غربالگری ها بر کسی پوشیده نیست و انجام آن ها به همه مادران باردار توصیه می گردد. تمامی روش های ذکر شده در این مطلب درآزمایشگاه های مرکز باروری و درمان ناباروری مام قابل انجام بوده و می توانید برای انجام تمامی این آزمایشات و همچنین آزمایش سه ماهه دوم بارداری به این مرکز مراجعه نموده و از خدمات آن بهره مند شوید.