نقش سلول های بنیادی در درمان بیماری های خود ایمنی

آیا سلول های بنیادی می توانند در درمان بیماری های خودایمنی موثر باشند؟

سلول های بنیادی با قابلیت بازسازی خارق العاده خود، توانایی این را دارند که طیف وسیعی از سلول ها و بافت ها را ایجاد کنند. براساس میزان پتاسیل سلول بنیادی برای بازسازی خود می توان آن ها را به انواع مختلفی از جمله سلول های بنیادی همه توان (totipotent)، چند توان (multipotent)، پرتوان (pluripotent)، کم توان (oligopotent) و تک توان (unipotent) تقسیم بندی کرد. درمان با سلول های بنیادی انسانی، به استثنای پیوند مغز استخوان، هنوز در مرحله آزمایشی است. بنابراین پیش بینی اینکه چگونه می تواند در بخش بالینی به شکل متداول به کار رود و اینکه چه خطراتی می تواند داشته باشد دشوار است.  

بیماری های خود ایمنی به بیماری هایی گفته می شود که سیستم ایمنی بدن سلول های بدن فرد بیمار را به عنوان عامل خارجی شناسایی کرده و شروع به ترشح آنتی بادی ها برای از بین بردن آن ها می کند. این حالت گاهی محدود به یک اندام و گاهی مختص یک بافت خاص در نقاط مختلف بدن می شود. در نهایت بیماری های خود ایمنی باعث آسیب و از بین بردن یک بافت یا اندام می شوند. تعداد بیماری های خود ایمنی بیش از 50 مورد است. از جمله این بیماری ها که به درمان با کمک سلول بنیادی پاسخ داده اند می توان به آرتریت روماتوئید، ام اس و لوپوس اشاره کرد.

در حالی که بیماری های خود ایمنی به ارث نمی رسند اما ژن هایی که از والدین منتقل می شوند می توانند فرد را مستعد ابتلا به یک بیماری خود ایمنی کمک کنند. بیماری های خاصی مانند پسوریازیس می توانند در میان اعضای مختلف یک خانواده مشاهده شوند. این مسئله نشان می دهد که یک ژن یا مجموعه خاصی از ژن ها یکی از اعضای خانواده را مستعد ابتلا به پسوریازیس کرده است. علاوه بر این، اعضای خانواده فردی که دارای بیماری های خود ایمنی است ممکن دارد مجموعه ای از ژن های غیر طبیعی را به ارث برده و آن ها را بروز دهند.

در حال حاضر برای بیماری های خود ایمنی سعی بر این است تا با استفاده از داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی مانند استروئید ها، متوترکسات، سیکلوسپورین (cyclosporine) و... آن ها را کنترل و درمان کنند؛ اما این روش ها موقتی بوده و بیماری را درمان نمی کنند و از طرفی دارای عوارض جانبی فراوانی نیز هستند.

درمان طیف گسترده ای از بیماری های خود ایمنی با استفاده از سلول های بنیادی در حیوانات، بهبود قابل قبولی را در بافت های آسیب دیده نشان داده است. سلول های بنیادی مزانشیمی علاوه بر التیام بافت های آسیب دیده توانایی منحصر به فردی در تعدیل سیستم ایمنی بدن به منظور خاموش کردن پاسخ های پاتولوژیک و حفظ توانایی آن در مبارزه با بیماری دارند. سلول های بنیادی علی الخصوص سلول های بنیادی مزانشیمی در محل بافت ملتهب مستقر شده و منجر به تولید عوامل ضد التهابی می گردند. این واسطه ها به صورت موضعی عمل کرده و پاسخ ایمنی کل بدن بیمار را سرکوب نمی کنند. علاوه بر این، سلول های بنیادی مزانشیمی باعث القای تولید سلول های تنظیم کننده T می شوند (نوعی سلول ایمنی که عملکرد آن محافظت از بدن در برابر حملات خود ایمنی است).

به دلیل بالا بودن پتانسیل درمان سلول بنیادی و تحقیقات گسترده ای که جهت درمان بیماری ها با این روش صورت گرفته است، امید است که در آینده ای نزدیک بتوان بیماری های مزمنی از جمله بیماری های خود ایمنی را با این روش درمان کرد. این سلول ها قابلیت بالایی در درمان دارند و مطمئنا در آینده ای نزدیک از کاربردهای درمانی آن ها بسیار خواهیم شنید. در صورت تمایل به استفاده از خدمات و نحوه عضویت در بانک خون بند ناف می توانید با مرکز مام تماس بگیرید و از خدمات این مرکز بهره مند شوید.