اتوپسی یا کالبد شکافی چیست؟

اتوپسی چیست؟ اتوپسی یا کالبد شکافی از جمله روش های پزشکی است که در آن به بررسی جسد و اعضای داخلی بدن پس از مرگ پرداخته می شود. کلمه کالبد شکافی یا اتوپسی از واژه یونانی autopsia که به معنای "با چشم خود دیدن" می باشد، گرفته شده است و نام دیگر آن معاینه پس از مرگ می باشد. اتوپسی معمولا توسط پاتولوژیست ها و یا پزشکانی که آموزش های تخصصی در زمینه تشخیص بیماری ها با کمک مایعات و بافت های بدن دیده اند، انجام می شود. 

علل انجام اتوپسی

کالبد شکافی یا معاینه پس از مرگ جسد می تواند به دلایل مشخصی انجام شود که عبارتند از:

• تعیین علت مرگ فرد؛

• برای اطمینان از صحت تشخیص های بالینی؛

• برای ارزیابی اثربخشی درمان های پزشکی یا جراحی؛

• برای به دست آوردن اطلاعات برای خانواده در مورد شرایط ارثی یا ژنتیکی احتمالی؛

• برای اهداف آموزشی و یا پژوهشی در بیمارستان های دانشگاهی؛

• برای کمک به تحقیقات جنایی در خصوص مرگ های مشکوک.

انواع اتوپسی

به طور کلی دو نوع کالبد شکافی وجود دارد که عبارتند از:

• کالبد شکافی پزشکی قانونی:

این نوع اتوپسی معمولا زمانی انجام می شود که پزشکی قانونی یا پلیس به دلایل قانونی به مرگ فرد مشکوک بوده و نیاز به اطلاعاتی در مورد فوت او دارد. به عنوان مثال در مرگ های غیر طبیعی یا قتل ها این نوع اتوپسی انجام می شود؛

• کالبد شکافی بیمارستانی:

این نوع معاینه پس از مرگ، با رضایت خانواده فرد فوت شده به منظور روشن شدن دلیل مرگ انجام می گردد و می تواند اطلاعاتی مفیدی را برای کادر پزشکی فراهم کند. در اینجا به برخی از دلایل کالبد شکافی بیمارستانی اشاره می کنیم که عبارتند از:

1) در برخی موارد علت بیماری فرد ممکن است نامشخص باشد؛

2) می توان درصد موفقیت یک روش درمانی که بر روی فرد انجام شده را مشخص نمود؛

3) کالبد شکافی می تواند در صورت مشکوک بودن به بیماری ژنتیکی به اعضای خانواده اطلاعاتی ارائه دهد

نحوه انجام کالبد شکافی

مراحل انجام کالبد شکافی مانند یک عمل جراحی است که با رضایت خانواده فرد و در اتاق اتوپسی انجام می شود. در ابتدا به منظور معاینه جنازه پس از مرگ، جسد روی میز معاینه قرار داده می شود و پزشک اطلاعاتی را در مورد ظاهر فرد از جمله قد و وزن، هر گونه اسکار، برش جراحی، زخم یا شواهدی از ضایعات روی پوست را یادداشت می کند.

در مرحله بعد پس از انجام معاینات های فیزیکی، به بررسی اندام های داخلی پرداخته می شود. روش انجام کالبد شکافی با توجه به وسعت و هدف آن متفاوت است. اگر هیچ محدودیتی از سوی خانواده وجود نداشته باشد، اکثر کالبد شکافی های استاندارد شامل معاینه حفره قفسه سینه، حفره شکم و مغز است. به منظور بررسی اندام های قفسه سینه و شکم، پزشک معمولاً برشی به شکل Y یا U انجام می دهد که از شانه ها شروع می شود و در ناحیه جناغ سینه (استخوان سینه) این برش ها به هم می رسند. سپس به صورت عمودی تا استخوان شرمگاهی ادامه می یابد. معاینه مغز نیز از طریق یک برش در پشت جمجمه از یک گوش به گوش دیگر انجام می شود. 

در برخی موارد اندام ها معمولاً از بدن خارج می شوند. متخصص آسیب شناس ممکن است اندام ها را به صورت جداگانه وزن کند تا بافت را بیشتر تشریح کند (برش دهد) و همچنین ناهنجاری های داخل اندام ها مورد ارزیابی قرار دهد. پس از مشاهده اندام ها با چشم غیرمسلح، قطعات کوچکی از بافت برای بررسی میکروسکوپی از اندام ها برداشته و مشخصات فیزیکی و میکروسکوپی هر بافت به دقت شرح داده می شود.

مراحل خاص در کالبد شکافی

در برخی موارد ممکن است عکس هایی از نتایج اتوپسی برای مراحل بعدی تحقیقات گرفته و بایگانی شوند. این روند برای بسیاری از کالبد شکافی ها انجام می شود، به ویژه اتوپسی های پزشکی قانونی که سوابق کالبد شکافی ممکن است برای یک پرونده قضایی از اهمیت بالایی برخوردار باشد. در بیمارستان‌ های آموزشی، عکس ‌هایی از اندام‌ ها یا بافت ‌ها ممکن است به منظور امور تحقیقاتی یا آموزشی گرفته شوند. بسته به شرایط خاص و رضایت خانواده، اعضای بدن فرد فوت شده ممکن است برای بررسی بیشتر، نمونه ‌برداری برای بررسی با میکروسکوپ، ارائه در کنفرانس‌ ها، یا بایگانی برای آموزش دانشجویان پزشکی در فرمالین نگهداری و ذخیره شوند.

مفاد گزارش های کالبد شکافی 

زمانی که روند کالبد شکافی و تمام تست های آزمایشگاهی از جمله کشت های میکروبی و آزمایش های سم شناسی به پایان برسد، پاتولوژیست گزارش مفصلی از نتایج بدست آمده را تهیه می کند. این گزارش مشاهدات انجام شده در طی مراحل کالبد شکافی را تشریح کرده و یافته های میکروسکوپی و نتایج مطالعات خاصی که انجام شده است را توضیح می دهد. این گزارش فهرستی از تشخیص ‌های پزشکی را ارائه داده و بر ارتباط بین تشخیص ‌های بالینی و یافته ‌های کالبد شکافی تأکید می‌کند. 

امروزه به دلیل پیشرفت روش های تشخیصی مانند دستگاه های تصویر برداری، نرخ معاینه پس از مرگ بسیار کاهش پیدا کرده است اما هنوز در برخی موارد اطلاعات مهم و با ارزشی را در اختیار پزشکان و خانواده فرد فوت شده قرار می دهد.