سرطان راست روده یا سرطان رکتوم چیست؟

دستگاه گوارش از مری، معده، روده کوچک و روده بزرگ تشکیل شده است که مواد مغذی (ویتامین ها، مواد معدنی، کربوهیدرات ها، چربی ها، پروتئین ها و آب) را از غذاها دریافت می کند و به دفع مواد زائد از بدن کمک می کند. کولون اولین قسمت از روده بزرگ است و حدود یک متر و نیم طول دارد. رکتوم یا راست روده بخش انتهایی دستگاه گوارش بدن را تشکیل می دهد که طول آن حدود 13 تا 15 سانتی متر است و تا مقعد ادامه دارد. مقعد سوراخی است که در انتهای دستگاه گوارش قرار گرفته و مدفوع از طریق آن از بدن خارج می شود. راست روده، نقش مهمی در ذخیره موقت مدفوع دارد و مدفوع قبل از دفع از بدن، در آن جمع می شود.

از آنجایی که سرطان کولون و سرطان رکتوم ویژگی های مشترک زیادی دارند، با هم در یک دسته بندی قرار می گیرند و اغلب با هم به عنوان سرطان کولورکتال شناخته می شوند. باید توجه داشت که محل شروع این دو سرطان و درمان آن ها کاملاً متفاوت است. 

روده بزرگ حدود 1 متر و نیم طول دارد و سرطان روده بزرگ می تواند در هر جایی از روده بزرگ شروع شود. اما سرطان رکتوم یا راست روده از رکتوم شروع می شود که 12 سانتی متر انتهایی کولون (روده بزرگ) است. سرطان راست روده زمانی اتفاق می‌افتد که سلول های راست روده یا رکتوم جهش می یابند، خارج از کنترل رشد می کنند و سلول های سرطانی (بدخیم) را تشکیل می دهند. این بیماری همچنین ممکن است زمانی ایجاد شود که توده هایی به نام پولیپ (تکه های کوچک بافت برآمده) در دیواره داخلی رکتوم ایجاد شده و سرطانی شوند.

تقریباً 5 درصد از افراد در مقطعی از زندگی خود به سرطان رکتوم مبتلا می شوند. احتمال بروز سرطان رکتوم یا راست روده با افزایش سن بیشتر می شود و بیش از 90 درصد افراد مبتلا به این بیماری پس از 50 سالگی تشخیص داده می شوند. از این افراد، حدود 11 درصد افراد زیر 50 سال خواهند بود. علاوه بر سن، عوامل دیگری نیز می تواند خطر ابتلا به سرطان راست روده را افزایش دهند که در ادامه به بررسی آن ها پرداخته ایم:

- داشتن سابقه خانوادگی سرطان کولون یا سرطان راست روده در یکی از بستگان درجه اول (والد، خواهر و برادر یا فرزند)؛

- داشتن سابقه شخصی سرطان کولون، رکتوم یا تخمدان؛

- داشتن سابقه شخصی آدنوم های پرخطر مانند پولیپ های کولورکتال با اندازه ۱ سانتی متر یا بزرگ تر یا سلول هایی که در زیر میکروسکوپ غیرطبیعی به نظر می رسند؛

- داشتن سابقه شخصی بیماری التهابی روده مانند کولیت اولسراتیو مزمن یا بیماری کرون به مدت 8 سال یا بیشتر؛

- مصرف سیگار؛

- چاقی.

علائم سرطان رکتوم

در بسیاری از موارد سرطان رکتوم یا راست روده هیچ علامتی نداشته و در اکثر موارد در طول معاینات غربالگری معمول شناسایی می شوند. سرطان راست روده ممکن است علائم و نشانه های متفاوتی داشته باشد. 

 شایع ترین علائم سرطان راست روده تغییر در عادات روده مانند یبوست یا اسهال، مدفوع باریک یا وجود خون در مدفوع است. همچنین در مواردی ممکن است فرد مبتلا، احساس خستگی مداوم، درد لگن یا زیر شکم و کاهش وزن غیرقابل توجیه داشته باشد. درد شکم و کاهش وزن معمولاً علائم دیررس هستند که احتمالاً نشان دهنده پیشرفت بیماری هستند. هر فردی که این علائم را دارد باید به پزشک مراجعه کند تا در اسرع وقت تشخیص و درمان شود.

پزشک برای تأیید تشخیص سرطان رکتوم ممکن است آزمایش هایی را تجویز نماید:

- معاینه فیزیکی و سابقه پزشکی؛

- کولونوسکوپی: مشاهده داخل راست روده و روده بزرگ به کمک لوله ای باریک و دارای دوربین و بررسی از نظر پولیپ، نواحی غیر طبیعی یا سرطان؛

- بیوپسی: نمونه برداری کوچکی از بافت مشکوک و تجزیه و تحلیل زیر میکروسکوپ در آزمایشگاه برای بررسی سلول های سرطانی در رکتوم یا سایر قسمت های روده؛

- سی تی اسکن، ام آر آی (MRI) و اسکن PET (توموگرافی گسیل پوزیترون): عکس برداری از بخش های مختلف درون بدن؛

- معاینه دیجیتال رکتوم (DRE)؛

- آنوسکوپی Anoscopy یا معاینه مقعد.

آیا سرطان رکتوم قابل درمان است؟

محل شروع سرطان و رشد سلول های سرطانی در سرطان کولون و سرطان رکتوم متفاوت است. اما درمان هایی که برای هر دو سرطان انجام می شود، بر روده بزرگ تأثیر می گذارد. درمان سرطان راست روده به عوامل مختلفی از جمله محل، اندازه، مرحله تومور و همچنین سلامت کلی و ترجیحات شخصی شما بستگی دارد.

گزینه های رایج برای درمان سرطان رکتوم عبارتند از:

عمل جراحي

یکی از رایج ترین درمان های سرطان رکتوم یا راست روده، جراحی و برداشت سلول های سرطانی است و تقریباً در همه موارد لازم است. اینکه سرطان در کدام قسمت از روده بزرگ یا رکتوم شروع می شود و نزدیک به چه بخش هایی از بدن است، اهمیت بسیاری دارد. بیشترِ روده بزرگ در فضای بزرگ بین انتهای قفسه سینه و لگن شما قرار دارد. اما رکتوم در فضایی قرار گرفته که اندام های بیشتری در آن ناحیه حضور دارند؛ مثانه، رحم و واژن (برای خانم ها)، پروستات (برای آقایان) و غیره. تنگ بودن فضای شکمی ممکن است انجام انواع جراحی های لازم برای برداشتن تومور و درمان سرطان را دشوار نماید. همچنین بسته به مرحله سرطان، ممکن است درمان اضافی با شیمی درمانی یا پرتودرمانی قبل یا بعد از جراحی ارائه شود.

شیمی درمانی

شیمی درمانی ممکن است قبل از جراحی برای کوچک کردن تومور یا بعد از جراحی برای از بین بردن سلول های سرطانی باقی مانده استفاده شود.

پرتو درمانی

در روند درمان سرطان راست روده ممکن است پرتودرمانی هم مشابه با شیمی درمانی، قبل یا بعد از جراحی استفاده شود. پرتودرمانی از پرتوهای انرژی قوی برای کشتن سلول های سرطانی یا جلوگیری از رشد و تقسیم آن ها استفاده می کند. از پرتودرمانی می توان به تنهایی یا همزمان با شیمی درمانی استفاده کرد.

ایمونوتراپی

در ایمونوتراپی از داروها برای تقویت سیستم ایمنی بدن و حمله به سلول های سرطانی استفاده می شود.

درمان دارویی هدفمند

اگر سرطان راست روده پیشرفته باشد، انکولوژیست ممکن است درمان دارویی هدفمند را در ترکیب با شیمی درمانی توصیه کند. این درمان‌ها ناهنجاری های خاصی را در سلول های سرطانی هدف قرار می دهند و باعث مرگ آنها می شوند.

اینکه در زمان تشخیص سرطان، بیماری در چه مرحله ای باشد و سلول های سرطانی تا چه اندازه رشد و تکثیر یافته باشند، به میزان زیادی در موفقیت درمان سرطان تأثیر دارد. بنابراین تشخیص به موقع به کمک روش های غربالگری مانند کولونوسکوپی از موارد مهم در درمان سرطان راست روده می باشد.