سرطان مغز استخوان چیست؟

مغز استخوان، یک بافت نرم و اسفنجی است که در مرکز اغلب استخوان های بدن یافت می شود. سلول های بنیادی مغز استخوان توانایی تولید انواع مختلفی از سلول های خونی را دارند؛ از جمله گلبول های سفید (از بین بردن عوامل عفونی)، گلبول های قرمز (اکسیژن رسانی به بافت های بدن) و پلاکت ها (تشکیل لخته خون در زمان بریدگی یا خونریزی).

مغز استخوان باید براساس نیاز بدن سلول های خونی را تولید کند. زمانی که سلول ها آسیب می بینند یا فرسوده می شوند باید انواع جدیدی جایگزین آن ها گردد. با این حال، در برخی افراد این روند از مسیر خود خارج شده و سلول های خونی از جمله انواعی از آن ها که دخیل در سیستم ایمنی هستند، بدون کنترل تولید می شوند. نتیجه این امر آسیب رساندن سلول های سیستم ایمنی به بافت ها و اندام ها خود فرد است. توجه داشته باشید چون اکثر سلول های خونی از مغز استخوان تأمین می شوند، در صورت بروز سرطان در مغز استخوان فرد مبتلا به سرطان خون نیز خواهد شد و به همین علت به سرطان مغز استخوان، سرطان خون هم گفته می شود و با سرطان استخوان متفاوت است. 

انواع سرطان خون و مغز استخوان

1- مالتیپل میلوما

این نوع، شایع ترین حالت سرطان خون و مغز استخوان است که از سلول های پلاسما آغاز می گردد. سلول های پلاسما یکی از انواع گلبول های سفید هستند که نقش آن ها تولید آنتی بادی برای مبارزه با عوامل بیماری زا می باشد. این نوع سرطان مغز استخوان منجر به از دست دادن استخوان و کاهش توانایی مبارزه با عفونت ها خواهد شد. 

2- لوسمی

لوسمی نوعی دیگر از سرطان خون و مغز استخوان است که در آن گلبول های سفید تحت تأثیر قرار می گیرند. در این بیماری مغز استخوان فرد بیمار انواع غیر طبیعی از گلبول های سفید به نام لوسمی را تولید می کند که برخلاف سلول های نرمال، از بین نرفته و در عملکرد گلبول های سفید و قرمز و همچنین پلاکت ها اختلال ایجاد می کند. لوسمی به دو دسته حاد و مزمن تقسیم می شود که در لوسمی حاد سلول های خونی نابالغی به نام بلاست تولید شده و علائم بیماری به سرعت پیشرفت خواهد کرد. در لوسمی مزمن، علائم به کندی بروز پیدا کرده و ممکن است فرد تا مدت ها متوجه وجود چنین اختلالی در خود نگردد. این نوع سرطان خون می تواند هم در کودکان و هم افراد بزرگسالان نمایان شود.

3- لنفوم

در این نوع سرطان خون و مغز استخوان، اختلال از گره های لنفاوی یا مغز استخوان آغاز شده و لنفوسیت های B و T را درگیر می کند. با تولید سلول های سرطانی در مغز استخوان، این سلول ها در جریان خون و بافت لنف گردش پیدا می کنند. این اختلال دو نوع اصلی دارد که با نام های لنفوم هوچکین یا بیماری هوچکین و لنفوم غیر هوچکین یا بیماری غیر هوچکین شناخته می شوند که هر کدام زیرگروه های مختلفی دارند. 

نشانه های سرطان مغز استخوان

از اولین علائم سرطان مغز استخوان می توان به خستگی و درد های استخوانی بدون علت اشاره نمود. اما در اینجا به معرفی علائم کلی انواع مختلف سرطان خون و مغز استخوان می پردازیم:

علائم مالتیپل میلوما عبارتند از:

• خونریزی و کبودی بدن؛

• ضعف و خستگی؛

• احساس تشنگی؛

• تکرر ادرار؛

• ضعف و خواب آلودگی؛

• کم اشتهایی؛

• احساس گیجی؛

• استخوان درد یا ضعیف شدن استخوان ها؛

• مشکلات یا نارسایی کلیه.

علائم لوسمی عبارتند از:

• تب و لرز؛

• تعریق شبانه؛

• احساس خستگی و ضعف؛

• ابتلا به عفونت های حاد؛

• کاهش وزن بی علت؛

• تورم غدد لنفاوی؛

• بزرگ شدن کبد یا طحال؛

• دچار خونریزی یا کبودی شدن؛

• لکه های ریز و قرمز پوستی؛

• تعریق بیش از حد بدن؛

• استخوان درد.

علائم و نشانه های لنفوم شامل موارد زیر می باشد:

• تورم غدد لنفاوی؛

• کاهش وزن بی دلیل؛

• احساس پر بودن معده؛

• تب و لرز؛

• تعریق شبانه؛

• کمر درد یا درد قفسه سینه؛

• ورم گردن، بازو، آرنج، ساق پا یا کشاله ران؛

• خارش پوست و ایجاد لکه های پوستی.

عوامل ایجاد سرطان مغز استخوان

تا به امروز علت و نشانه های مهم ابتلا به سرطان مغز استخوان به شکل دقیقی مشخص نشده است، اما در بروز آن فاکتور های متعددی نقش دارند که در اینجا به معرفی تعدادی از آن ها می پردازیم:

• اضافه وزن؛

• سیگار کشیدن؛

• قرارگرفتن در معرض مواد سمی؛

• قرار گرفتن در معرض تشعشعات اتمی؛

• ابتلا به برخی از ویروس ها، از جمله HIV، هپاتیت، برخی رتروویروس ها و انواعی از ویروس های تبخال؛

• اختلالات ژنتیکی یا سابقه خانوادگی سرطان مغز استخوان؛

• سیستم ایمنی سرکوب شده؛

• اختلال در پلاسما؛

• داشتن سابقه شیمی درمانی یا پرتودرمانی.

تشخیص و درمان سرطان مغز استخوان

چند درصد مبتلایان به سرطان مغز استخوان زنده می مانند؟

در صورتی که فرد علائمی از سرطان خون را در خود مشاهده کند، لازم است که سریعا به پزشک مراجعه کرده و با انجام آزمایش های مختلف خونی از جمله شمارش کامل سلول های خون، بررسی مارکرهای توموری و... به بررسی وضعیت سلامت خود پرداخت.

در بحث درمان سرطان خون و مغز استخوان، پزشک براساس درجه پیشرفت بیماری و سابقه ابتلا به دیگر بیماری ها، نوع روش درمانی را انتخاب می کند. امروزه راه های درمان سرطان مغز استخوان متنوع شده که این امر منجر به بالا رفتن طول عمر بیماران سرطان مغز استخوان گردیده است. استفاده از شیمی درمانی و پرتو درمانی و همچنین پیوند مغز استخوان از جمله متداول ترین روش ها در درمان این بیماری به شمار می روند.

به طور کلی، با پیشرفت دانش پزشکی و استفاده از سلول های بنیادی به خصوص سلول های بنیادی مغز استخوان در درمان بیماری ها صعب العلاج از جمله سرطان خون و مغز استخوان نوید بخش درمان سایر بیماری هاست که می تواند طول عمر بیماران را افزایش داده و سلامتی را به آن ها بازگرداند.