نوروفیبروماتوز (NF) یک اختلال ژنتیکی نادر است كه با ضایعات پوستی متعدد و تومورهای سیستم عصبی محیطی و مركزی مشخص می شوند. برخی از افراد مبتلا به این اختلال، مشکلات عصبی به سختی تشخیص داده می شوند، در حالی که دیگران عمیقا تحت تأثیر قرار می گیرند. تاکنون شایع ترین شکل این بیماری، نوروفیبروماتوز تیپ 1 (%96) و به دنبال آن نوروفیبروماتوز تیپ 2 (%3) و یک فرم کمتر شناخته شده، به نام شووانوماتوز (schwannomatosis) است.
انواع نوروفیبروماتوز
نوروفیبروماتوز تیپ I (NF1)
NF1 بیماری است که در بدو تولد یا در اوایل کودکی خود را نشان می دهد. NF1 با لکه های متعدد قهوه ای روشن (café-au-lait) متمرکز در کشاله ران و زیر بغل و تومورهای خوش خیم در زیر پوست تشخیص داده می شود. بزرگ شدن و تغییر شکل استخوان ها و انحنای ستون فقرات (scoliosis) نیز ممکن است در بیماران مشاهده شود. گاهی اوقات، افراد مبتلا بهNF1 ممکن است تومورهایی در مغز، اعصاب جمجمه ای و یا در نخاع ایجاد کنند.
شیوع
میزان بروز NF1 تقریباً 1 مورد در هر 3500 تولد است.
معیارهای تشخیصی / علائم NF1
در صورتي كه بيماران حداقل دو مورد از علائم زير را نشان دهند، تشخيص باليني NF1 ممكن خواهد بود:
- تعداد شش عدد یا بیشتر از لکه های café-au-lait با اندازه حداقل 5 میلی متر (قبل از بلوغ) یا اندازه 15 میلی متر (بعد از بلوغ)
- کک و مک در ناحیه زیر بغل (axillary) یا کشاله ران (inguinal)
- توده های غیر طبیعی رنگدانه در قسمت رنگی چشم (گره های لیش (Lisch nodules))
- برخی از ناهنجاری های رشد استخوان در سر (sphenoid wing dysplasia) یا خم شدن غیرطبیعی استخوان ها (آرتروز کاذب)
- دو یا چند نوروفیبروما از هر نوع یا یک نوروفیبروم پلکسی فرم
- پدر یا مادر، خواهر و برادر یا کودک مبتلا به NF1 تأیید شده
علائم NF1
معمولاً در دوران کودکی آغاز می شود و بسته به شرایط، اغلب در چهار سالگی یا کمتر می توان تشخیص قطعی داد. این اختلال در طول زندگی پیشرونده است. دامنه و شدت علائم NF1 در افراد مبتلا بسیار متفاوت است و میزان پیشرفت این اختلال قابل پیش بینی نیست. با این حال، اکثر بیماران (تقریباً 60٪) به عنوان یک فرم "خفیف" از این بیماری توصیف می شوند. اغلب اولین علامت NF1 ظهور چندین لکه قهوه ای روی پوست (café-au-lait) یا کک و مک در نواحی زیر بغل یا کشاله ران است که ممکن است از همان بدو تولد یا نوزادی بروز کند. گره های لیش نیز ممکن است در اوایل زندگی وجود داشته باشد، و به شدت بیانگر تشخیص NF1 هستند، زیرا در حدود 97٪ افراد مبتلا رخ می دهد.
چندین تومور غیر سرطانی (خوش خیم) (نوروفیبروما) در NF1 در امتداد پوشش اعصاب (غلاف) زیر پوست یا در نواحی عمیق تر بدن ایجاد می شود. نوروفیبروما ممکن است در هر عضوی از بدن ایجاد شود. گاهی اوقات، تومورها ممکن است در مغز، اعصاب خارج شده از مغز و یا نخاع ایجاد گردد. تعداد کل نوروفیبروما در یک بزرگسال ممکن است از چند تا صدها یا حتی هزاران باشد و تعداد این تومورها با افزایش سن افزایش می یابد. درد ممکن است از یک عصب محیطی آسیب دیده یا در نتیجه اثر توده ای منطقه ای بر ساختارهای مجاور ایجاد شود. در8% تا 15% افراد مبتلا، نوروفیبروما ممکن است سرطانی شوند که همراه با درد، تعریق شبانه است و نیاز به درمان فوری دارند.
حدود 15% افراد مبتلا به NF1 به تومورهای مغزی (gliomas) مبتلا شده و تقریباً همیشه در دوران کودکی بروز می یابند. این تومورها غالباً روی اعصاب چشم تشکیل می شوند (optic gliomas)، و ممکن است بر بینایی تأثیر گذاشته یا منجر به کوری گردد. علاوه بر این، انواع دیگری از تومورها ممکن است در بیماران مبتلا به NF1 ایجاد شوند، از جمله تومورهای استرومایی دستگاه گوارش (GIST). در زنان مبتلا به NF1 ، خطر ابتلا به سرطان سینه 5/3 برابر و خطر ابتلا به سرطان سینه قبل از سن 50 سالگی تا 5 برابر افزایش می یابد.
فشار خون بالا با فراوانی بیشتری در جمعیت NF1 نسبت به جمعیت عمومی دیده می شود.
رشد جنسی ممکن است در افراد مبتلا به NF1 به تأخیر بیفتد یا دچار بلوغ زودرس شوند. علاوه بر این، بیش از 50٪ از افراد مبتلا به NF1 دچار اختلالات یادگیری، مانند اختلال بیش فعالی با کمبود توجه (ADHD) هستند. سایر علائم شامل سردرد، بی حسی و/یا ضعف و تشنج است.
در فرم موضعیNF1 ، معروف به نوروفیبروماتوز قطعه قطعه، ممکن است رنگدانه سازی غیرطبیعی و یا تومورها به یک ناحیه از بدن محدود شوند.
نام های دیگر NF1
- Von Recklinghausen’s Disease
- Von Recklinghausen’s Phakomatosis
- Von Recklinghausen’s Neurofibromatosis
- Neurofibroma, multiple
- Neurofibromatosis-pheochromocytoma-duodenal carcinoid syndrome
- Peripheral Neurofibromatosis
نوروفیبروماتوز تیپ II (NF2)
NF2 ممکن است در دوران کودکی، نوجوانی یا اوایل بزرگسالی ظاهر شود. NF2 در درجه اول با تومورهای خوش خیم اعصاب که تکانه های صوتی و سیگنال های تعادل را از گوش داخلی به مغز منتقل می کنند، مشخص می شود. تومورها عمولاً اعصاب شنوایی چپ و راست ("دو طرفه یا Bilateral") را تحت تأثیر قرار می دهند. میزان شیوع این بیماری کمتر از تیپ می باشد.
معیارهای تشخیصی / علائم NF2
علائم و نشانه های نوروفیبروماتوز نوع 2 معمولاً در دوران بلوغ یا در اوایل بیست سالگی فرد ظاهر می شوند، اگرچه در هر سنی می تواند شروع شود. شایع ترین علائم اولیه شوانوم (Schwannoma) دهلیزی یا نوروم آکوستیک، زنگ زدن در گوش (وزوز گوش) و مشکلات در تعادل است. در بیشتر موارد، این تومورها در هر دو گوش تا سن 30 سالگی رخ می دهد. اگر تومورها در جای دیگری از سیستم عصبی ایجاد شوند، علائم و نشانه ها بسته به موقعیت آنها متفاوت است. عوارض رشد تومور می تواند شامل تغییر در بینایی، بی حسی یا ضعف در بازوها یا پاها و تجمع مایعات در مغز باشد. برخی از افراد مبتلا به نوروفیبروماتوز نوع 2 نیز دچار کدر شدن لنز (آب مروارید) در یک یا هر دو چشم می شوند که اغلب از کودکی شروع می شود.
شیوع
بروز NF2 تقریباً 1-9 نفر در هر 100000 نفر است.
نام های دیگر NF2
- Bilateral Acoustic Neurofibromatosis
- Vestibular Schwannoma Neurofibromatosis
- Central Neurofibromatosis
- familial acoustic neuromas
- Schwannoma, acoustic, bilateral
شووانوماتوز Schwannomatosi
شووانوماتوز، نوعی اختلال است که با تومورهای غیرسرطانی (خوش خیم) متعدد به نام شوانوما (Schwannoma) شناخته می شود که نوعی تومور است که روی اعصاب رشد می کند. شوانوما وقتی رشد می کند که سلول های شوان، که سلولهای تخصصی هستند و به طور معمول یک لایه عایق در اطراف عصب تشکیل می دهند، به طور غیرقابل کنترلی رشد کرده و تومور ایجاد کنند. از آنجا که شووانوماتاها، تومور غالب در NF2 و شووانوماتوز است، می تواند همپوشانی قابل توجهی در تظاهرات بالینی این سندرم ها داشته باشد و به همین ترتیب شووانوماتوز اغلب به عنوان شکل سوم نوروفیبروماتوز طبقه بندی می شود. با این حال، از نظر ژنتیکی این دو از هم متمایز هستند. ارزیابی شیوع شووانوماتوز با توجه به شباهت های بالینی با NF2 و فقدان یک آزمایش ژنتیکی قابل اعتماد در همه موارد دشوار است، هرچند که حدس زده می شود میزان شیوع به اندازه NF2 باشد.
معیارهای تشخیصی / علائم Schwannomatosis
علائم و نشانه های شووانوماتوز معمولاً در اوایل بزرگسالی ظاهر می شوند. شایع ترین علامت درد طولانی مدت (مزمن) است که می تواند بر روی هر قسمت از بدن تأثیر بگذارد. در بعضی موارد، درد در مناطقی احساس می شود که هیچ تومور شناخته شده ای وجود ندارد. درد مرتبط با این وضعیت از خفیف تا شدید متغیر است و کنترل آن دشوار است. سایر علائم و نشانه هایی که می توانند با شووانوماتوز رخ دهند، به محل تومورها و اعصاب مبتلا بستگی دارد. این مشکلات شامل بی حسی، ضعف، گزگز و سردرد است. امید به زندگی افراد مبتلا به شوانوماتوز طبیعی است.
میزان شیوع
بروز تقریباً 1 مورد در هر 40000 نفر است.
نام های دیگرSchwannomatosis
- multiple neurilemmomas
- multiple Schwannoma
- neurilemmomatosis
- neurilemmomatosis, congenital cutaneous
- neurinomatosis
- neurofibromatosis type 3