فلوسایتومتری چیست و چه کاربردهایی در تشخیص بیماری ها دارد؟

روش فلوسایتومتری یکی از کار آمدترین تکنیک های آزمایشگاهی برای شناسایی، جداسازی و اندازه گیری ویژگی های فیزیکی و شیمیایی سلول ها می باشد. در این روش نمونه ی حاوی سلول یا ذرات، در مایعی حل شده و سپس به دستگاه تزریق می گردد. سلول ها نیز به وسیله آنتی بادی های نشان دار شده تیمار می شوند، تا پس از تزریق به دستگاه و تحت تاثیر لیزر، نور ساطع کنند و به این ترتیب شناسایی گردند. این تکنینک قادر است هزاران سلول را به صورت همزمان و به سرعت (کمتر از یک دقیقه) مورد بررسی قرار دهد و داده‌ و اطلاعات به دست آمده را آنالیز نماید. فلوسایتومتری روش دقیقی است که در پزشکی، ایمونولوژی، ویروس شناسی، زیست شناسی مولکولی، بیولوژی سرطان و پایش بیماری های عفونی کاربردهای فراوانی دارد. به عنوان مثال، برای مطالعه سیستم ایمنی و پاسخ آن به بیماری های عفونی و سرطان بسیار موثر می باشد. 

فلوسایتومتری به صورت مستقیم و غیر مستقیم قابل انجام است. در روش غیر مستقیم، سلول با یک آنتی‌بادی اولیه علیه آنتی‌ژن مورد نظر رنگ‌آمیزی می‌شود و با استفاده از آنتی‌بادی ثانویه نشان دار می گردد، و به این صورت آنتی‌بادی اولیه تشخیص داده خواهد شد. 

آزمایش فلوسیتومتری، راهکاری متداول برای شناسایی و ارزیابی مایعات بدن مانند خون محیطی، مغز استخوان و تومورها می باشد. ویژگی های سلولی که در این روش مورد بررسی قرار می گیرند، شامل:

• اندازه سلول و دانه بندی

 • مقدار DNA و میزان بیان ژن

• گیرنده های سطح سلول و پروتئین های درون سلولی

فلوسایتومتری چکونه انجام می شود؟

اساس تکنیک فلوسایتومتری تهیه محلولی یکواخت و فاقد لخته، از سلول ها است. این محلول پس از مخلوط شدن با آنتی بادی های نشان دار، از یک لوله ی بسیار باریک عبور می کند. طی گذر از این مسیر، اشعه لیزر به سلول ها تابیده شده و پس از جذب، به سلول ها در این مسیر اشعه لیزر تابیده و پس از جذب انواع مختلفی از نور فلورسنت بازتاب می گردد. آنتی بادی ها بر اساس نوع گیرنده های خاص هر سلول به آن متصل می شوند، بنابراین هر سلول نور خاصی را ساطع می کند و بر این اساس، سلول های مختلف شناسایی و تفکیک می شوند. 

 یکی از مهمترین کاربردهای دستگاه فلوسیتومتری، توانایی آنالیز چرخه سلولی و تجزیه و تحلیل محتوای DNA در فازهای مختلف چرخه سلولی است. اطلاعات حاصل از مراحل مختلف چرخه سلولی می توانند تغییر در ساختار DNA و سایر ناهنجاری ها مانند تومور ها و یا مرگ سلولی را شناسایی کنند. نتایج حاصل از فلوسیتومتری معمولا به شکل نمودار گزارش داده می شوند.

آزمایش فلوسایتومتری چه مواردی را تشخیص می دهد؟

این آزمایش کاربردهای فراوانی در تشخیص بیماری ها دارد، که مهمترین آنها شامل آسپیراسیون و بیوپسی مغز استخوان و غدد لنفاوی، عملکرد پلاکت ها، ایمونوفنوتیپ و آنالیز اسپرم می باشد. 

سرطان ها:

در تشخیص سرطان خون و لنفوم از آنتی‌بادی‌های مونوکلونال خاصی استفاده می شود که قادرند بیماری را در مراحل بسیار اولیه و زمانی که فقط جند سلول سرطانی در نمونه وجود دارد، شناسایی نمایند.علاوه بر این استفاده از رنگ‌آمیزی برای آنتی‌ژن‌های سطحی، این امکان را فراهم می کند که سلول های سرطانی تفکیک و شناسایی گردند. در روش فلوسایتومتری با اندازه‌گیری مقدار DNA در سلول‌های سرطانی، می توان میزان پیشرفت سرطان و خطر بازگشت آن را پیش بینی نمود. 

بیماری های نقص ایمنی: یکی از مهمترین کاربردهای روش فلوسایتومتری، تشخیص بیماری های نقص ایمنی اولیه مانند بیماری CGD ,X-LA ,CVID ,SCID می باشد. از این روش می توان برای شمارش تعداد CD4 و نسبت آن به سلولهای CD8 در بیماران نقص ایمنی اکتسابی از جمله بیماران مبتلا به HIV استفاده نمود.

بررسی آپوپتوز:

آپوپتوز یا مرگ برنامه ریزی شده سلول، فرایندی است که طی چند مسیر بیوشیمیایی رخ می‌دهد و به روش فلوسایتومتری قابل تشخیص است. این مراحل شامل تغییر در اندامک‌ها، فعال‌سازی کاسپازها، تغییرات غشای پلاسمایی و تغییر در DNA هسته‌ای می باشد.

تشخیص بیماری رزوس:

یکی از کاربردهای مهم آزمایش فلوسایتومتری، بررسی گلبول‌های قرمز جنین در دوران بارداری است و نسبت به آزمایش Kleihauer – Betke بسیار دقیق تر و حساس تر است. رزوس در شرایطی ایجاد می شود که آنتی بادی های تولید شده توسط مادر در دوران بارداری سبب تخریب گلبول های قرمز خون جنین می شود. در حالی که بروز چنین شرایطی خطری برای مادر ندارد اما منجر به آنمی و زردی جنین می شود.. رزوس زمانی اتفاق می افتد که گروه خونی مادر فاقد فاکتور rh ، اما جنین دارای فاکتور rh باشد، و در نتیجه تماس خون مادر و جنین منجر به بروز واکنش حساسیتی می شود. 

شمارش و ارزیابی شکل گلبول های قرمز:

علاوه بر شمارش گلبول های قرمز، روش فلوسایتومتری با بررسی تغییر شکل در آنها، احتمال ابتلا به بیماری و مکانیسم‌های ایجاد انواع بیماری‌ها را تجزیه و تحلیل می‌کند.

بررسی گلبول های سفید و پلاکت ها:

فلوسایتومتری با قابلیت شمارش بیست هزار گلبول سفید، توانایی بالایی در مقایسه با شمارش دستی دارد. حساسیت بالا، اختصاصی بودن و سرعت این تکنیک منجر به کاربردهای بالینی آن در تشخیص و غربالگری لوکوپنیا، سپسیس یا متاستاز در انواع سرطان شده است. در مورد پلاکت ها نیز می توان از دو روش مستقیم و غیر مستقیم آزمایش های ایمونوگلوبولین وابسته به پلاکت انجام داد.

برای دریافت مشاوره رایگان و کسب اطلاعات بیشتر، میتوانید سوال خود را از طریق بخش گفتگوی آنلاین و ارتباط با مشتریان در قسمت پایین صفحه (لوگوی MOMGENE) مطرح نموده و یا با شماره تلفن 42500-021 داخلی 562 تماس حاصل فرمایید.