بیماری مننژیت چیست؟

بیماری مننژیت یا مننژیت مغزی، نوعی عفونت نادر است که بر غشای نازک مغز به نام مننژ که پوشاننده مغز و طناب نخاعی است، تاثیر می گذارد. عفونت های ویروسی اصلی ترین علت ابتلای افراد به التهاب پرده مغز هستند اما در برخی موارد عفونت های قارچی، انگلی و باکتریایی هم می توانند در بروز آن دخیل باشند. 

انواع مننژیت

به طور کلی، بیماری مننژیت براساس عاملی که باعث بروز آن شده است به انواع مختلفی تقسیم می شود که عبارتند از:

• مننژیت باکتریایی: این حالت از انواع مننژیت بسیار خطرناک بوده و می تواند منجر به آسیب های مغزی و یا مرگ فرد بیمار شود، بنابراین باید سریعا درمان شود. انواع مختلفی از باکتری ها می توانند در بروز این حالت از التهاب پرده مغز دخیل باشند که رایج ترین آن ها عبارتند از:

- استرپتوکوک پنومونیه؛

- نایسریا مننژیتیدیس؛

- لیستریا مونوسیتوژنز؛

- هموفیلوس آنفولانزا نوع b.

در اکثر مبتلایان به این بیماری، باکتری ها از نواحی مختلفی مانند سینوس ها، گوش یا گلو وارد جریان خون فرد شده و به مغز می روند؛

• مننژیت ویروسی: میزان شیوع مننژیت ویروسی در بین افراد جامعه بسیار شایع تر از مننژیت باکتریایی می باشد و در اغلب موارد میزان خطر آفرینی آن کمتر از نوع باکتریایی است. از جمله ویروس هایی که می توانند در این مسیر دخالت داشته باشند, ویروس هایی هستند که می توانند منجر به اسهال افراد شوند؛

• مننژیت قارچی: این نوع از التهاب پرده مغز اغلب در افرادی که دارای سیستم ایمنی ضعیف هستند، مانند مبتلایان به ایدز دیده شده و میزان شیوع آن بسیار پائین است؛

• مننژیت انگلی: این حالت از انواع مننژیت نادر بوده و اغلب توسط انگل هایی که عامل بیماری زایی در حیوانات هستند ایجاد می شود که اصلی ترین آن ها عبارتند از:

- Angiostrongylus cantonensis؛ کرم ریه موش یا آنژیواسترونژیلوس کانتوننسیس

- Baylisascaris procyonis؛ بایلیس آسکاریس پروسیونیس

- Gnathostoma spinigerum.

 افرادی که حلزون، مار، ماهی یا مرغ های آلوده به انگل را مصرف می کنند در معرض خطر ابتلا به بیماری مننژیت قرار دارند. البته باید توجه داشته باشید که مصرف غذاهای خام یا نیمه پز احتمال ابتلای افراد را به مننژیت انگلی بسیار افزایش می دهد؛

• مننژیت آمیبی: این نوع از بیماری مننژیت در اثر آلوده شده فرد به نوعی آمیب (Naegleria fowleri) که در خاک یا آب گرم یا شیرین وجود دارد ایجاد می گردد. این بیماری مسری نبوده و تنها از طریق شنا کردن در آب های آلوده فرد را بیمار می کند؛

• مننژیت غیر عفونی: این نوع از التهاب پرده مغز، برخلاف سایر انواع مننژیت بر اثر انواع عفونت ایجاد نمی شود بلکه برخی عوامل مانند ابتلای فرد به بیماری لوپوس، وارد شدن ضربه به سر، مصرف برخی داروهای خاص، جراحی ناحیه مغز و ابتلا به سرطان در بروز آن دخیل هستند؛

• مننژیت مزمن: مننژیت مزمن شباهت بالایی به مننژیت حاد داشته اما در اثر ابتلای فرد به بیماری سل بروز می یابد. 

علائم مننژیت مغزی

علائم اولیه این بیماری التهاب پرده مغز است که علائمی مشابه آنفولانزا دارد و علائم بیماری طی چند ساعت تا چند روز بروز پیدا می کند. نشانه های بیماری بر اساس سن افراد متفاوت بوده و به دو گروه تقسیم می شوند که عبارتند از:

علائم مننژیت مغزی در سالمندان و افراد بالای 2 سال:

• کاهش اشتها؛

• احساس خواب آلودگی و به سختی از خواب بیدار شدن؛

• تشنج؛

• تب و سر درد؛

• گیجی؛

• حساسیت به نور؛

• معده درد و استفراغ؛

• مشکل در تمرکز کردن؛

• بی حس شدن صورت؛

• بروز راش های پوستی.

مننژیت در نوزادان چه علائمی دارد؟

نشانه های مننژیت در نوزادان با مننژیت مغزی در سالمندان متفاوت است و شامل موارد زیر می باشد که عبارتند از:

• گریه مداوم نوزاد؛

• تب های شدید؛

• بی حالی و تحرک پائین نوزاد؛

• تغذیه ضعیف و استفراغ؛

• مشکل در بیدار شدن از خواب؛

• خواب آلودگی و تحریک پذیری بالا؛

• سفت شدن عضلات در نواحی گردن و بدن.

عوامل ایجاد بیماری چیست؟

بیماری مننژیت مغزی ممکن است در هر سنی رخ دهد اما در برخی رده های سنی متداول تر است که عبارتند از:

• سنین زیر 5 سال؛

• افراد 16 تا 25 ساله؛

• افراد با سن بالای 55 سال.

البته باید توجه داشته باشید که اگر فرد دارای شرایط پزشکی خاص یا نوعی بیماری باشد مانند نداشتن یا آسیب دیدگی طحال یا مشکلات مرتبط با سیستم ایمنی، خطر ابتلای بالاتری برای آنها وجود داشته و باید بسیار مراقب باشند. در اکثر موارد علت ایجاد بیماری مننژیت مغزی ابتلای فرد به عفونت های ویروسی و باکتریایی است که عموما از نواحی مانند سینوس ها، گلو یا گوش آغاز می شود. عوامل ایجاد کننده مننژیت در مکان هایی که افراد با فاصله کمی از هم زندگی می کنند (مانند سرباز خانه ها و خوابگاه)، این بیماری به راحتی منتقل می شود. 

تشخیص بیماری چگونه انجام می شود؟

جهت تشخیص مننژیت مغزی در سالمندان یا مننژیت در نوزادان، پزشکان در مرحله اول سوابق بالینی فرد را بررسی کرده و بعد با انجام معاینه فیزیکی به بررسی علائم بیمار می پردازند. جهت تایید تشخیص اولیه پزشک، عموما از برخی تست ها استفاده می شود که نتایج آنها می تواند به تشخیص دقیق تر بیماری کمک کنند، این آزمایش ها عبارتند از:

• روش های تصویربرداری: آزمایش های MRI و CT اسکن از جمله روش هایی هستند که می توانند در تشخیص تورم و التهاب مغز مفید باشند. استفاده از CT اسکن و اشعه X در ناحیه قفسه سینه یا سینوس ها، می توانند عفونت هایی که ممکن است با مننژیت همراه باشند را نشان دهند. 

• کشت خون: از این روش برای شناسایی باکتری ها در خون استفاده می شود چون این توانایی را دارند که از طریق جریان خون وارد مغز شده و باعث مننژیت مغزی در سالمندان یا مننژیت در نوزادان گردند.

• شمارش سلول های خونی: این روش یک راهکار جهت بررسی شاخص کلی سلامت است که تعداد گلبول های قرمز و سفید خون شمارش می شود. در حالت کلی در افراد مبتلا به مننژیت مغزی، تعداد سلول های خونی بالاتر از حد نرمال می باشد. 

• نمونه برداری از مایع نخاعی (پانکچر کمری):این روش یکی از مطمئن ترین و قطعی ترین روش ها جهت تشخیص مننژیت است. نمونه برداری از مایع نخاعی (CSF) در افرادی که مبتلا به مننژیت هستند، سطوح پائین گلوکز، بالا رفتن تعداد گلبول های سفید خون بالا و افزایش پروتئین مشاهده می شود. 

درمان بیماری مننژیت به چه روشی صورت می گیرد؟

درمان مننژیت به نوع بیماری و عامل ایجاد کننده آن بستگی دارد. در صورتی که فرد به مننژیت باکتریایی مبتلا باشد، درمان با آنتی بیوتیک ها مورد استفاده قرار می گیرد. در صورتی که فرد به نوعی ویروسی مبتلا باشد، معمولا بدون مصرف داروی خاصی بیماری به طور خود به خودی بهبود می یابد و فرد مبتلا تنها نیاز به استراحت، مصرف مایعات و مسکن خواهد داشت. در مننژیت های قارچی، پزشک معالج از داروهای ضد قارچ جهت درمان بیمار استفاده خواهد کرد.