استفاده از سلول های بنیادی در درمان سندرم نقص چسبندگی لکوسیتی

سیستم ایمنی حفاظت از بدن در برابر باکتری ها، ویروس ها، انگل ها را بر عهده دارد و گلبول های سفید (لکوسیت ها) یکی از اصلی ترین عوامل کنترل کننده این سیستم هستند.  

عملکرد صحیح سیستم ایمنی بدن و حفاظت در برابر عفونت ها بر عهده گلبول های سفید است، انتقال گلبول های سفید به محل التهاب توسط پروتئین های خاص تسهیل می شود. این فرآیند طی چند مرحله صورت می گیرد که شامل:

• اتصال گلبول های سفید به اندوتلیوم (لایه نازکی از سلول ها که سطح داخلی رگ های خونی را می پوشاند.)؛

• چرخش گلبول های سفید خون در امتداد اندوتلیوم، فعال شدن لکوسیت ها و چسبندگی گلبول های سفید خون؛

• اتصال گلبول های سفید به هم و انتقال به محل التهاب و عفونت.

وجود یا فقدان این پروتئین ها در خون و سطح آنها توسط ژن های خاص کنترل می شود و بروز جهش (تغییر ژنتیکی) در این ژن ها موجب LAD می شود. سندرم نقص چسبندگی لکوسیتی(LAD) بیماری ژنتیکی نادری است که ناشی از اختلال عملکرد لکوسیت ها است و به سه گروه اصلی تقسیم می شود. علائم و شدت بیماری از فردی به فرد دیگر متفاوت است.  

سلول درمانی و استفاده از سلول بنیادی (پیوند مغز استخوان) به طور قابل توجهی موجب بهبود عملکرد سیستم ایمنی می گردد. در این روش سلول بنیادی خون محیطی (که توسط مغز استخوان تولید می شود) ، از فردی با HLA سازگار دریافت شده شده و به شخص مبتلا تزریق می شود (پیوند مغز استخوان). 

بیماری سندرم نقص چسبندگی لکوسیتی چه علائمی دارد ؟ 

علائم سندرم نقص چسبندگی لکوسیتی بر حسب نوع جهش ژنتیکی و میزان فعالیت پروتئین از فردی به فرد دیگر متفاوت است. اما علائمی که به صورت مشترک در همه بیماران وجود دارد، شامل اختلالات سیستم ایمنی و مبتلا شدن به عفونت های مداوم و غیرطبیعی است. همچنین مقدار گلبول سفید در خون این افراد نیز بسیار بالا می رود که آن را لکوسیتوز می نامند. 

- لکوسیت تیپ 1 :

در بیماران مبتلا به لکوسیت تیپ 1 در اثر اختلال عملکرد لکوسیت، پوست و غشاهای مخاطی دچار عفونت های باکتریایی و قارچی می شود. این عفونت ها، معمولاً اندکی بعد از تولد آغاز شده و موجب می شود جدا شدن بند ناف با تاخیر اتفاق بیفتد. پس از دوران نوزادی نیز، ممکن است کودکان مبتلا به LAD دچار التهاب پیشرونده و تأخیر در بهبود زخم در بافت ها و یا لثه شوند. بروز عفونت های مداوم در این افراد گاهی ادامه زندگی و طول عمر را به خطر می اندازد؛

- لکوسیت تیپ 2:

در نوزادان مبتلا به لکوسیت تیپ 2 عفونت های عود کننده باکتریایی اتفاق می افتد اما شدت آن معمولاً خفیف‌تر از لکوسیت تیپ 1 است و تاخیر در جدا شدن بندناف وجود ندارد. به طور کلی عفونت ها در لکوسیت تیپ 2 به شکل سر پایی قابل درمان هستند و پس از سه سالگی نیز کاهش می یابند. گرچه در برخی ار بیماران علائمی مانند کوتاهی قد و تاخیر در رشد، شل شدگی عضلات و کاهش توان عضلانی قابل تشخیص است؛

- لکوسیت تیپ 3:

علائم بیماری مشابه لکوسیت نوع 1 است و در اثر اختلال عملکردی سلول های خونی و پلاکت ها، بدن مستعد بروز خونریزی های غیر قابل کنترل می شود. خونریزی های مکرر معمولا از بدو تولد آغاز می شود و موجب کبودی پوست و خونریزی لثه و بینی می گردد.

چه عواملی موجب بروز بیماری نقص چسبندگی لکوسیتی می شود ؟

میزان شیوع این بیماری در بین مردان و زنان یکسان است و ازدواج های خویشاوندی یکی از مواردی است که احتمال بروز جهش و وقوع بیماری در فرزندان را افزایش می دهد. سندرم نقص چسبندگی لکوسیتی نوع 1، در اثر جهش در ژن ITGB2 و نوع 2 در اثر جهش در ژن SLC35C1 ایجاد می شود. جهش در ژن Kindlin-3 نیز موجب نقص چسبندگی لکوسیتی نوع 3 می شود. 

راه های تشخیص سندرم نقص چسبندگی لکوسیتی چیست ؟

در صورت وجود التهاب و عفونت های مداوم، پزشک معالج پس از معاینه و بررسی علائم بالینی انجام آزمایش خون (شمارش گلبول های سفید و سلول های خون) را درخواست می دهد و در صورت وجود لکوسیتوز (بالا بودن میزان گلبول های سفید) تشخیص تکمیلی صورت می گیرد.

تشخیص و تفکیک انواع LAD LAD II, LAD I)یا (LAD III از طریق انجام آزمایش ژنتیک مولکولی و شناسایی نوع جهش ژنتیکی امکان پذیر است.

در صورت وجود سابقه خانوادگی در ابتلا به LAD و شناسایی جهش ژنتیکی مرتبط با آن، می توان با انجام آزمایش ژنتیک تشخیص قبل از تولد، از تولد نوزادان مبتلا به این بیماری جلوگیری نمود.

آیا استفاده از سلول های بنیادی در درمان سندرم نقص چسبندگی لکوسیتی موثر است ؟

نوع درمان در LAD و اختلال عملکرد لکوسیت با توجه به شدت بیماری و علائم تعیین می گردد و درمان با آنتی بیوتیک ها، تزریق گلبول سفید و تزریق خون به صورت موقت می تواند موثر باشد. اما این درمان ها تنها به کاهش عوارض ناشی از بیماری کمک می کند. در حالی که سلول درمانی و استفاده از سلول بنیادی در بهبود کیفیت زندگی بسیار موثر است. 

سلول‌ بنیادی خون‌ساز (Hematopoietic stem cells) سلول‌هایی هستند که قابلیت تبدیل شدن به انواع سلول های خونی را دارند و جایگاه اصلی آنها مغز ‌استخوان است. از آن جایی که در مشکلات سیستم ایمنی و LAD، عملکرد این سلول ها دچار اختلال می شود، لذا تزریق سلول بنیادی و پیوند مغز استخوان موجب بهبود روند بیماری و درمان می گردد. سلول های بنیادی سالم پس از تزریق در بدن میزبان رشد کرده و جایگزین سلول های معیوب می شوند. 

پیوند مغز استخوان و استفاده از سلول بنیادی برای بیمارانی که به درمان با آنتی بیوتیک پاسخ نمی دهند و یا افرادی که لکوسیتوز شدید دارند، توصیه شود. در افرادی که عفونت های شدید خطر جدی برای ادامه زندگی فرد می شود، پیوند سلول بنیادی و سلول درمانی، درمان بسیار مناسبی است.