ویتامین در بارداری و نقش آن در سلامت مادر و جنین

بدن برای حفظ عملکرد حیاتی خود از ویتامین ها، مواد معدنی و سایر مواد مغذی موجود در مواد غذایی استفاده می کند. اما این موضوع در خانم های باردار از اهمیت ویژه ای برخوردار است، زیرا جنین در دوران بارداری، برای رشد و تکامل مواد ضروری و مورد نیاز را از مادر دریافت می کند. بنابراین برای تامین این انرژی مادر به مقادیر بیشتری از ویتامین در دوران بارداری نیاز دارد. در بارداری های دوقلویی و یا چند قلویی این نیاز بیش از بارداری تک قلویی می باشد.

بعضی از خانم های باردار به دلیل آلرژی های غذایی، در مصرف برخی از انواع غذاها دچار محدودیت هستند، بنابراین برای جبران این محدودیت ها ممکن است پزشک معالج استفاده از برخی مکمل ها و ویتامین در دوران بارداری را تجویز کند. مصرف ویتامین در بارداری و خوردن غذاهای سالم می تواند به مادر کمک کند تا تمام مواد مغذی مورد نیاز خود و جنین را در این دوران تامین نماید. البته لازم به توضیح است که این موارد در دوران بارداری نباید خودسرانه باشد و حتما تحت نظر پزشک انجام شود.

ویتامین ها و مکمل ها چه موادی هستند؟

همانطور که قبلا نیز به این موضوع اشاره شد، بدن انسان برای عملکردهای حیاتی به مواد مغذی متعددی نیاز دارد، از آنجایی که در دوران بارداری نیز جنین برای رشد و تکامل و همچنین مادر برای تامین انرژی به نیازمند این مواد هستند، لذا مصرف مکمل ها و ویتامین در بارداری از اهمیت ویژه ای برخوردار است، این مواد ضروری شامل پروتئین ها و مواد معدنی، مکمل ها و ویتامین ها، فیبرها، و مصرف چربی و کربوهیدرات در حد متعادل می باشد.

• ویتامین ها ترکیبات آلی هستند که بدن قادر به تولید آنها نیست و این مواد در مقادیر کم مورد نیاز بدن هستند. البته این نکته شایان ذکر است که ویتامین D علاوه بر اینکه از راه خوراکی می تواند به بدن وارد شود، جذب از طریق نور خورشید نیز دارد. . مصرف ویتامین D در دوران بارداری باعث می شود تا نوزاد در ماه های اول زندگی ذخیره کافی از این ماده حیاتی را داشته باشد و کمبود آن موجب نرمی استخوان در دوران کودکی می شود. بقیه ویتامین ها اغلب در مواد غذایی به صورت طبیعی وجود دارند. در خانم هایی که قصد بارداری دارند و یا باردار هستند، مسئله ویتامین در بارداری از اهمیت زیادی برخوردار است.

در حال حاضر استفاده از مکمل های غذایی در بین افراد بسیار رایج است، این مکمل ها حاوی مواد مغذی هستند که می توانند کمبود برخی مواد مغذی در رژیم غذایی روزانه فرد را برطرف کنند. به عنوان مثال می توان به مولتی ویتامین ها، کپسول های امگا 3 یا روغن ماهی و سایر مکمل های گیاهی اشاره کرد.

مصرف کدام نوع از مواد مغذی در دوران بارداری اهمیت دارد؟

مصرف همه انواع مواد مغذی و ویتامین در بارداری نقش خیلی مهمی در رشد و تکوین جنین دارد، اما استفاده منظم برخی از آنها نسبت به بقیه ضروری تر است:

• اسید فولیک

اسید فولیک یک نوع ویتامین B است که در رشد و تکامل طبیعی بدن نقش مهمی دارد. مصرف این ویتامین در بارداری و پیش از آن مانع بروز اختلالات مادرزادی سیستم عصبی و مغز و ستون فقرات (نقص های لوله عصبی-NTD) می گردد. تحقیقات نشان داده که استفاده از این ویتامین در پیشگیری از مشکلات قلبی و بیماری های مادرزادی مرتبط با ناحیه دهانی مانند لب شکری، شکاف کام و شکاف لب تاثیر به سزایی دارد. این ویتامین از طریق مصرف برخی مواد غذایی مانند مرکبات، سبزیجات با برگ سبز، لوبیا، غلات، نان، برنج و پاستا نیز تأمین می شود.

• آهن

آهن ماده معدنی است که نقش مهمی در تولید هموگلوبین ها دارد. وظیفه ی اصلی هموگلوبین انتقال اکسیژن از ریه به سایر قسمت های بدن است. نیاز به آهن، در دوران بارداری دو برابر بیشتر از حالت معمول است. زیرا در بارداری باید اکسیژن رسانی به جنین انجام شود. مصرف بعضی از مواد غذایی حاوی کلسیم مانند لبنیات، قهوه و چای ممکن است در جذب آهن تداخل ایجاد کند. عدم دریافت مقادیر کافی آهن در دوران بارداری می تواند خطراتی متعددی مانند بروز عفونت ها، کم خونی و احساس خستگی، زایمان زودرس و وزن کم نوزاد در هنگام تولد را به همراه داشته باشد.

• کلسیم

کلسیم هم مانند آهن، نوعی ماده معدنی است که در رشد استخوان ها، قلب و ماهیچه های جنین از اهمیت بالایی برخوردار است. به طور کلی، یک خانم در طول دوران بارداری خود به روزانه 1000 میلی گرم کلسیم نیاز دارد که یا از طریق مصرف ویتامین در بارداری و یا مواد غذایی غنی از کلسیم می تواند تامین شود. از جمله منابع خوب کلسیم می توان به کلم بروکلی، کلم پیچ، شیر، ماست و پنیر اشاره نمود.

• ویتامین D

مصرف ویتامین D در دوران بارداری، برای جذب کلسیم ضروری است، به علاوه در نحوه عملکرد اعصاب، ماهیچه ها و سیستم ایمنی بدن نیز دخیل است. این ویتامین از راه مصرف مکمل ها و یا مواد غذایی حاوی ویتامین D مانند ماهی ها و لبنیات غنی شده دریافت می شود.

• DHA یا امگا 3

دوکوزاهگزانوئیک اسید (DHA) یا اسید چرب امگا 3، ماده ای است که در رشد مغز و تکامل سیتم بینایی جنین دخیل است و با تجویز پزشک و در صورت لزوم مصرف می گردد. به غیر از از مصرف مکمل های حاوی این نوع اسید چرب، برخی مواد غذایی مانند انواع مختلف ماهی ها نیز از منابع عالی DHA به شمار می روند. 

• ید

مصرف ید نیز مانند استفاده از ویتامین در بارداری، از جمله مواردی است که نقش مهمی در تولید و سنتز هورمون های تیروئیدی دارد و به بدن کمک می کند تا بتواند انرژی موجود در مواد غذایی را دریافت کند. در طول دوران بارداری این ماده در رشد و تکامل سیستم عصبی جنین نقش مهمی را ایفا می کند. البته زیاده روی در مصرف آن ممکن است منجر به بروز اختلال در مادر یا جنین شود. از جمله منابع غنی از ید جهت رفع نیاز های بدن می توان به لبنیات، غلات و نان های غنی شده با ید، ماهی ها و نمک های ید دار اشاره کرد.

مصرف مواردی که در این مقاله به آنها اشاره شد علاوه بر حفظ سلامت مادر و جنین از بروز مشکلات بارداری نیز تا حدودی جلوگیری می نماید.