سلول های بنیادی در دوقلوهای همسان

دوقلوها نوزادانی هستند که در یک بارداری به وجود آمده و به دنیا آمده اند. دوقلوها می توانند تک تخمکی (دوقلوهای همسان) باشند، به این معنی که در یک زیگوت رشد می کنند که شکافته می شود و دو جنین را تشکیل می دهد. یا اینکه از دو تخمک (دو قلوهای غیر همسان) به وجود آیند هرکدام به صورت جداگانه با یک اسپرم لقاح پیدا کرده اند. 

انواع مختلف دوقلوها

بارداری دوقلویی دارای دو نوع دوقلوهای همسان و دوقلوهای ناهمسان می باشد که حدود دو سوم آنها دوقلوهای غیر همسان هستند. اما این سوال به وجود می آید که تعریف دوقلوهای همسان و تعریف دوقلوهای ناهمسان چیست؟ در ادامه به توضیح هریک پرداخته ایم:

- دوقلوهای همسان

زمانی که صحبت از دو قلوهای همسان یا منوزیگوتی می شود، اغلب مردم تصور می کنند که آن ها دو فرد با ظاهر یکسان هستند. در حالی که اصطلاح دو قلوهای همسان توصیف کننده نحوه تشکیل آن هاست و در مورد ظاهر فیزیکی صحبتی نمی کند. به طور کلی، دو قلوهای همسان از یک ماده ژنتیکی تشکیل شده و به طور مستقل رشد می کنند. علاوه بر این، جهش های ژنتیکی ممکن است رخ دهد که تفاوت های بیشتری بین آن ها ایجاد می کند. بنابراین، دوقلوهای همسان همیشه آن طور که فکر می کنید یکسان نیستند. از آنجایی که این دو جنین حاصل یک ترکیب تخمک و اسپرم واحد هستند، منشا ژنتیکی یکسانی داشته و DNA یکسانی دارند. دوقلوهای همسان همیشه همجنس هستند، بنابراین اگر فرزندان خانمی دوقلوهای همسان باشند، 2 دختر یا 2 پسر خواهند بود.

- دوقلوهای غیر همسان

دوقلوهای غیر همسان یا دو تخمکی زمانی به وجود می آیند که 2 تخمک به شکل جداگانه با دو اسپرم مختلف بارور شوند. این دوقلوهای غیر همسان شباهتی به هم نداشته و می توانند هر دو از یک جنس یا دو جنس متفاوت باشند. باید توجه داشته باشید که این دوقلوها چون از دو تخمک و دو اسپرم متفاوت ایجاد شده اند، از لحاظ ژنتیکی متفاوت بوده و تنها در یک بارداری و یک زمان به دنیا آمده اند. دوقلوهای دو تخمکیی اغلب در مادران با سن بالا شایع‌تر است و میزان دوقلوزایی در مادران بالای 35 سال تقریبا دو برابر می ‌شود.

فاکتورهای دخیل در دوقلوزایی

برخی عوامل و فاکتورها وجود دارند که باعث بالا رفتن شانس دوقلوزایی در افراد می شوند:

- فاکتورهای ژنتیکی و سابقه خانوادگی

اگر در خانواده فردی دوقلوزایی متداول باشد یا اینکه خود فرد دوقلو باشد، احتمال دوقلوزایی در او بسیار بالاتر از افراد عادی خواهد بود. 

- سن

آمارها نشان می دهند که مادران بالای 35 سال شانس بالاتری برای داشتن فرزندان دوقلو خواهد داشت. علت این امر این است که تغییرات هورمونی که با نزدیک شدن به یائسگی اتفاق می‌افتد ممکن است بدن را تحریک کند که بیش از یک تخمک در طول تخمک‌گذاری آزاد کند، بنابراین شانس دوقلوزایی افزایش پیدا خواهد کرد. 

- قد خانم ها

به نظر می رسد که زنان قد بلندتر شانس بیشتری برای داشتن دوقلو دارند. این ممکن است کمی عجیب به نظر برسد، اما محققان یک عامل رشد شبه انسولین خاص را با این احتمال مرتبط می دانند. 

- وزن خانم

زنانی که دارای اضافه وزن یا چاقی هستند به طور طبیعی شانس بیشتری برای داشتن دوقلو دارند. در مطالعات مختلف نشان داده شده است که در زنانی که BMI بین 25 تا 30 و بالاتر دارند، احتمال دوقلوزایی در آنها افزایش می یابد. البته باید دقت باشید که داشتن BMI بالای 30 نیز ممکن است فرد را در رده پرخطر بارداری قرار دهد، بنابراین قبل از بارداری با پزشک خود در مورد وزن مناسب برای خود صحبت کنید.

- نژاد

بر اساس آمار تولد 2018 منبع معتبر در ایالات متحده، زنان سیاهپوست با نرخی بالاتر از زنان سفیدپوست دوقلو به دنیا می آورند. اما زنان آسیایی و اسپانیایی دوقلو با نرخ کمتری نسبت به سایر گروه ها دارای فرزندان دوقلو (دوقلوهای همسان و دوقلوهای غیر همسان) هستند. 

- بارداری های قبلی

خانم هایی که در بارداری های قبلی خود فرزندان دوقلو به دنیا آورده اند، شانس بالاتری در دوقلوزایی مجدد خواهند داشت. 

سلول های بنیادی در دوقلوهای همسان

سلول های بنیادی به دسته ای از سلول های تمایز نیافته گفته می شود که علاوه بر اینکه توانایی تبدیل به انواع مختلفی از سلول ها را دارند، می توانند دوباره خود بازسازی انجام داده و سلول های بنیادی تولید کنند. بسیاری از والدین که دارای جنین های دوقلو هستند، تمایل دارند که در مورد میزان تطابق سلول های بنیادی فرزندان خود با دیگر اعضای خانواده و خود دوقلوها با یکدیگر اطلاعاتی داشته باشند. در این خصوص باید توضیح داده شود که در زمان پیوند باید مارکر های سطح سلول ها که با عنوان آنتی ژن های HLA (Human Leucocyte Antigens) شناخته می شوند، باهم تطابق داشته باشند.  

از لحاظ ژنتیکی، دوقلوهای همسان چون از یک سلول تخم ایجاد شده اند یکسان هستند. بنابراین از لحاظ آنتی ژن های HLA روی سطح سلول ها به خصوص سلول های بنیادی خون بند ناف که در بحث ذخیره خون بند ناف مورد توجه هستند، 100% شباهت داشته و در زمان پیوند سلول های بنیادی دوقلوهای همسان مشکلی ایجاد نمی گردد. سلول های بنیادی دوقلوهای همسان دارای شباهت 50 درصدی با خواهر و برادرهایشان هستند. در صورتی که والدین دوقلوهای همسان نیاز به دریافت سلول های بنیادی از فرزندان دوقلو خود باشند، از لحاظ شباهت مارکر های HLA خود با فرزندانشان حدود 25 درصد شباهت دارند. امروزه با استفاده از روش های مختلف در آزمایشگاه نوع آنتی ژن های سطح سلول های بنیادی دوقلوهای همسان و سایر افراد را مشخص می گردد که شامل روش فلوسایتومتری، روش های سرولوژیکی و تست ملکولی PCR می باشد. 

از سوی دیگر، در دوقلوهای غیر همسان تفاوت های ژنتیکی سلول های بنیادی در دوقلوها مشاهده می شود که علت آن تشکیل سلول های تخم از دو تخمک و دو اسپرم کاملا متفاوت می باشد. میزان مشابهت آنتی ژن های HLA در دوقلوهای غیر همسان همانند خواهر و برادر هایی است که با فاصله سنی به دنیا می آیند و 50 درصد می باشد. شباهت مارکرهای سطح سلول در دوقلوهای غیر همسان با والدین 25 درصد و با خواهران و براردان 50 درصد است.  

در مجموع ذخیره سلول های خون بند ناف برای نوزادان از مزایایی بسیار بالایی برخوردار است که در صورت بیمار شدن یکی از اعضای خانواده می تواند مفید واقع شود.