ترمیم ضایعات مفصلی به کمک سلول های بنیادی

مفصل چیست؟ مفاصل نقاطی از بدن هستند که در آن ها دو یا چند استخوان به هم می رسند. شانه ها، آرنج ها، باسن، زانوها و بند انگشتان شما همه مفاصل هستند. ستون فقرات نیز چندین مفصل دارد. هر یک از این مفاصل شامل انواعی از بافت های نرم مانند غضروف، تاندون و رباط نیز هستند. غضروف بافت سخت لغزنده و انعطاف پذیری است که انتهای استخوان های شما را در یک مفصل می پوشاند. تاندون ها نوارهای سخت و انعطاف پذیری هستند که ماهیچه های شما را به استخوان ها متصل می کنند تا بتوانید مفاصل خود را حرکت دهید. رباط ها استخوان های مفصل را به یکدیگر متصل می کنند تا در هنگام حرکت ثابت باقی مانده و از جای خود حرکت نکنند.

هر اختلالی که ساختار طبیعی مفاصل یا بافت های درگیر در ایجاد مفاصل را هدف قرار دهد، تحت عنوان ضایعات مفصلی شناخته می شوند. به عبارت دیگر، ضایعات مفصلی بیماری ها یا آسیب هایی هستند که مفاصل شما را تحت تاثیر قرار می دهند. ضایعات مفصلی ممکن است به دلیل استفاده بیش از حد از مفصل رخ دهد، نتیجه اختلالات خودایمنی و یا یک بیماری استخوانی زمینه ای دیگر باشند، یا ممکن است یک آسیب ناگهانی مانند تصادف یا آسیب ورزشی عامل ایجاد آن ها باشد.

چه بیماری هایی می توانند مفاصل را تحت تاثیر قرار دهند؟

بسیاری از بیماری ها می توانند مفاصل را تحت تاثیر قرار دهند، اما عارضه بالینی اغلب آن ها درد مفاصل به همراه سفتی، قرمزی یا تورم مفاصل است. اکثر این بیماری ها مزمن هستند. یعنی مدت زیادی دوام می آورند و برخی از آن ها ممکن است غیر قابل درمان باشند و هرگز به طور کامل ناپدید نشوند. برخی از شایع ترین انواع ضایعات مفصلی عبارتند از:

- آرتروز:

این بیماری ممکن است باعث درد و تورم مفاصل شود. انواع مختلفی از این بیماری وجود دارد اما شایع ترین نوع آن استئوآرتریت است که یک بیماری استخوانی محسوب می شود. با گذشت زمان، استئوآرتریت پیشرفت کرده و می تواند باعث آسیب شدید به مفاصل شود. این بیماری می تواند افراد را در هر سنی را تحت تاثیر قرار دهد ولی مشخص شده است که آسیب به مفاصل در جوانی ممکن است باعث آرتروز در مراحل بعدی زندگی شود؛

- لوپوس:

این بیماری خودایمنی بسیاری از قسمت های بدن را تحت تاثیر قرار می دهد ولی معمولا باعث درد مفاصل و عضلات و آسیب به این اندام ها نیز می شود؛ 

- سندرم شوگرن:

این بیماری خودایمنی بر غددی که در سطوح بدن رطوبت ایجاد می کنند، تأثیر می گذارد. علائم اصلی آن شامل خشکی چشم و دهان است، اما اغلب باعث خشکی و درد مفاصل نیز می شود.

ضایعات مفصلی ناشی از صدمات ناگهانی عبارتند از:

- رگ به رگ شدن و کشیدگی رباط ها:

انواع کشیدگی‌های حاد شامل کشیدگی یا پارگی ماهیچه‌ها یا تاندون‌ها نیز می شوند که ممکن است در اثر آسیب یا حرکت ناگهانی مانند بلند کردن یک جسم سنگین اتفاق بیفتد؛

- دررفتگی مفاصل:

زمانی که استخوآن ها از جای خود خارج می‌شوند، مفصل در می رود. دررفتگی مفصل یک وضعیت اورژانسی پزشکی است.

آسیب های ناشی از استفاده بیش از حد معمولاً به بافت های نرم مفصل آسیب می زند. این آسیب ها می توانند زمانی اتفاق بیفتند که با انجام حرکات یکسان و مکرر روی یک یا چند مفصل خاص فشار مضاعف وارد کنید. به عنوان مثال، ممکن است در اثر نواختن یک آلت موسیقی، ورزش کردن، یا انجام برخی کارها مانند نجاری یا نقاشی، آسیب بیش از حدی به مفاصل خود وارد کنید.

صدمات ناشی از استفاده بیش از حد مفاصل عبارتند از:

- بورسیت:

بورس یک کیسه کوچک پر از مایع است که به عنوان یک محافظ بین استخوان های یک مفصل و قسمت های متحرک اطراف آن مانند ماهیچه ها، تاندون ها و پوست قرار می گیرد. در افراد مبتلا به بورسیت، بورس با مایع اضافی پر شده و متورم می شود. استفاده بیش از حد از یک مفصل، شایع ترین علت ایجاد بورسیت است، اما صدمات، عفونت ها و سایر بیماری ها مانند آرتریت هم می توانند باعث بورسیت شوند؛

- تاندونیت:

این وضعیت زمانی اتفاق می افتد که تاندون بیش از حد کشیده شده یا تحت فشار قرار می گیرد. در این حالت تاندون متورم شده و حرکت مفصل را دردناک می کند.

درمان بورسیت و تاندونیت یکسان بوده و نسبت به درمان سایر ضایعات مفصلی راحت تر است. این درمان معمولاً شامل استراحت، نگه داشتن مفصل آسیب دیده بالاتر از قلب شما و مصرف دارو برای کاهش تورم است. اما در خصوص سایر ضایعات مفصلی و انواع دیگر بیماری استخوانی درمان به این راحتی نیست. داروهای زیادی وجود دارند که به طور موقت درد مفاصل شما را تسکین می دهند. اما هیچ یک از این درمان ها دائمی نیستند و اغلب لازم است که به صورت مادام العمر ادامه پیدا کنند. 

امروزه مشخص شده است که نتایج مربوط به روش سلول درمانی در مدیریت و التیام ضایعات مفاصل و صدمات بافت نرم تا حد زیادی موفقیت آمیز بوده است. روش سلول درمانی با استفاده از سلول های بنیادی شامل گرفتن سلول های بنیادی سالم از خود فرد بیمار یا اهداکننده، و تزریق مستقیم آن ها به ناحیه آسیب می باشد. در ادامه، سلول های بنیادی تزریق شده به بیمار، تمایز پیدا کرده و به سلول های آسیب دیده تبدیل می شوند. در خصوص ضایعات مفصلی و بیماری های استخوانی، سلول‌ درمانی با هدف ترمیم بافت مفصلی یا استخوان انجام می گیرد. بیماران مبتلا به استئوآرتریت، تاندونیت، و درد ماهیچه ها و بافت نرم که تحت درمان با سلول بنیادی قرار گرفته اند، گزارش داده اند که پس از درمان با سلول های بنیادی مشکلات مفصلی در آن ها کاهش یافته یا ناپدید شده است.

بدن انسان به طور مداوم در حال ساخت سلول های بنیادی در مغز استخوان است و هر سلول بنیادی بر اساس شرایط و سیگنال های خاصی که در بدن دریافت می کند، به انواع خاصی از سلول ها که مورد نیاز است، تبدیل می شود. به عبارت دیگر، سلول بنیادی یک سلول نابالغ و پایه است که هنوز رشد نکرده و به طور مثال می تواند به یک سلول پوستی یا یک سلول ماهیچه ای یا یک سلول عصبی تبدیل شود. انواع مختلفی از سلول های بنیادی وجود دارد که بدن می تواند از آن ها برای اهداف مختلف استفاده کند.

درمان با استفاده از سلول بنیادی پیش از این نیز برای درمان برخی سرطآن ها، رشد مجدد بافت سالم برای قربانیان سوختگی و بازیابی سیستم ایمنی در افراد مبتلا به نقص ایمنی استفاده شده است. در چنین مواردی، پیوند مغز استخوان نوعی از سلول درمانی با استفاده از سلول بنیادی است که با موفقیت روبرو شده است. 

درمان با سلول های بنیادی برای بهبود ضایعات مفاصل

احتمالاً از خود می‌پرسید که سلول‌های بنیادی بازسازی‌کننده که می تواند به کاهش درد و بهبود ضایعات مفاصل شما کمک، از کدام قسمت های بدن گرفته می شود. انواع سلول‌های بنیادی لازم برای ساخت سلول‌های ساختاری مورد نیاز برای بهبود مفاصل، از مغز استخوان یا چربی فرد بیمار گرفته می شود. علاوه براین، امکان برداشت سلول های بنیادی از فرد اهداکننده دارای ساختار ژنتیکی مشابه فرد بیمار و همچنین جداسازی سلول بنیادی از خون بند ناف نوزاد نیز وجود دارد. این سلول های بنیادی توانایی بازسازی سلول های ساختاری بدن مانند تاندون ها، رباط ها، غضروف ها و حتی استخوان ها را دارند. پس از برداشت سلول های بنیادی ازم از فرد بیمار یا یک اهداکننده، سلول های بنیادی به مفصل مانند زانو، شانه یا آرنج تزریق می شوند. سپس سلول ها شروع به ترمیم مفصل آسیب دیده شما می کنند. در استئوآرتریت، غضروف پوشاننده انتهای استخوان ها شروع به تحلیل رفتن و فرسودگی می کند. وقتی استخوان ها این پوشش محافظ را از دست می دهند، در محل مفصل به هم مالیده می شوند. این فرآیند منجر به درد، تورم و سفتی و در نهایت از دست دادن عملکرد و تحرک می شود.

در مورد استئوآرتریت، محققان بر این باورند که سلول‌های بنیادی با تبدیل شدن به سلول‌های غضروف و با آزاد کردن پروتئین‌هایی که در ساختار مفصل به کار می روند، درد را کاهش داده و فرآیند تخریب غضروف را کند می‌کنند.

در سال های اخیر، درمان با سلول های بنیادی به عنوان یک درمان معجزه آسا برای بسیاری از بیماری ها، از چین و چروک گرفته تا ترمیم ستون فقرات، مورد استقبال قرار گرفته است. در مطالعات حیوانی، درمان های سلول‌های بنیادی برای بیماری‌های مختلف از جمله بیماری‌های قلبی، بیماری پارکینسون و دیستروفی عضلانی نویدبخش بوده است. امید است که در آینده نزدیک، کاربرد این سلول ها در درمان ضایعات مفصلی نیز به نتایج موفقیت آمیزی منتهی شود تا این درمان با موفقیت وارد فاز بالینی شود و درمان با سلول های بنیادی به عنوان جایگزینی برای جراحی مطرح شود. با این حال، هنوز مشکلاتی در زمینه استفاده از سلول های بنیادی وجود دارد که لازم است پیش از ورود این سلول ها به فاز بالینی برطرف شود که از آن جمله می توان موارد زیر را نام برد:

• هنوز یک روش استاندارد برای انجام تزریق در بیماران مبتلا به ضایعات مفصلی و استخوانی وجود ندارد؛

• شواهد کافی برای اثبات کارآیی یا بی خطر بودن استفاده از این روش وجود ندارد؛

• دوز صحیح تزریقی و مدت زمانی که یک تزریق دوام می آورد مشخص نیست (اینکه تزریق یکبار برای تمام طول عمر بیمار کافی است یا نیاز به چندین تزریق وجود دارد، و در صورتی که نیاز به چندین دوز تزریق وجود دارد، بیمار هر چند وقت یکبار به تزریق نیاز خواهد داشت)؛

• عوارض جانبی احتمالی چنین درمانی چه خواهد بود.

مطالعات فعلی نشان داده است که پس از این تزریق، برخی از افراد ممکن است به طور موقت افزایش درد و تورم را تجربه کنند. با این حال، اکثریت قریب به اتفاق افرادی که تزریق سلول های بنیادی انجام می دهند، هیچ عارضه جانبی نامطلوبی ندارند. بااین حال، در حال حاضر، سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) درمان سلول های بنیادی را تحقیقاتی می داند. تا زمانی که مطالعات بیشتر نتوانند مزایای واضحی از تزریق سلول های بنیادی را نشان دهند، افرادی که این روش درمانی را انتخاب می کنند باید درک کنند که این درمان ممکن است کارساز نباشد یا خطراتی را برای آن ها به دنبال داشته باشد.