لوسمی مزمن لنفاوی چیست و تشخیص و درمان آن چگونه است؟

لوسمی مزمن لنفاوی (CLL) یا سرطان خون مزمن یکی از انواع سرطان خون است که در رده بندی ها از لحاظ فراوانی، شایع‌ترین نوع سرطان خون در بزرگسالان است. این بیماری معمولا در دوران میانسالی یا پس از آن رخ می دهد و به ندرت در کودکان مشاهده می شود.

این سرطان شایع از رشد و تکثیر بی رویه سلول های لنفوسیتی (گلبول سفید) مغز استخوان ( ماده اسفنجی موجود در برخی از استخوان ها) شروع می شود و به مرور سلول های غیر طبیعی جایگزین سلول های خونی سالم شده و به کل سیستم گردش خون گسترش می یابد. سلول های سرطانی ممکن است غدد لنفاوی و اندام هایی مانند کبد و طحال را نیز درگیر سرطان نماید، گرچه روند پیشرفت بیماری به آرامی صورت می گیرد. 

هنوز علت اصلی ابتلا به لوسمی مزمن لنفاوی مشخص نیست و به نظر می رسد تحت تاثیر عفونت و رژیم غذایی و مواد شیمیایی نباشد. اما بروز جهش های ژنتیکی در ژن های خاص می تواند خطر ابتلا به لوسمی لنفوسیتی مزمن را افزایش دهد. همچنین افرادی که دارای سابقه خانوادگی ابتلا به این بیماری هستند، بیشتر در معرض خطر می باشند و بهتر است به منظور پیشگیری از ابتلا به بیماری، پس از مشاوره ژنتیک آزمایش ژنتیک انجام دهند.

لوسمی لنفوسیتی مزمن چه علائمی دارد؟

میزان پیشرفت سرطان خون مزمن به عنوان یک سرطان شایع نسبت به بقیه انواع سرطان خون، به کندی صورت می گیرد، علائم بیماری لوسمی مزمن لنفاوی مشابه ابتلا به عفونت و یا آنفولانزا است. این نشانه ها با گذشت زمان گسترش می یابند و اغلب زمانی بیماری تشخیص داده می شود که فرد به علت دیگری آزمایش خون انجام داده است. بهترین راه برای تشخیص به موقع و درمان لوسمی مزمن، آشنایی با برخی از نشانه ها و علائم ابتلا به این بیماری است:

• رنگ پریدگی پوست ناشی از کم خونی؛

• تب و لرز؛

• احساس ضعف و خستگی مداوم؛

• عفونت های شدید و مکرر؛

• کاهش وزن بدون علت؛

• تورم غدد لنفاوی (ناحیه گردن و زیر بغل)؛

• درد های شکمی ناشی از افزایش اندازه کبد یا طحال؛

• خونریزی یا کبودی در نقاط مختلف بدن؛

• خونریزی مداوم بینی و لثه؛

• لکه های قرمز پوستی؛

• تعریق شبانه ؛

• درد و حساسیت مفاصل.

علائم ابتلا به انواع سرطان خون و سرطان خون مزمن طیف وسیعی دارد و با درجات مختلفی بروز می‌کند، در نتیجه وجود علائم فوق، مبنای قطعی برای ابتلا به این سرطان شایع نیست و بهتر است برای معاینه و بررسی بیشتر به پزشک مراجعه شود. 

لوسمی مزمن لنفاوی دارای سه مرحله اصلی است:

- مرحله صفر: تعداد گلبول هاى سفید افزایش می یابد (لنفوسيتوز)، اما تورم غدد لنفاوی و افزایش اندازه کبد وجود ندارد. تعداد گلبول هاى قرمز و پلاكت هاى خون نیز تقريباً نزديك به حد طبيعى است؛

- مرحله یک: تعداد گلبول هاى سفید افزایش یافته (لنفوسيتوز) و غدد لنفاوی متورم می شود. طحال و كبد دارای اندازه طبیعی بوده و تعداد شمارش گلبول هاى قرمز و پلاكت هاى خون نیز تقريباً نزديك به ميزان طبيعى است؛

- مرحله دو: تعداد گلبول هاى سفید افزایش می یابد (لنفوسيتوز)، غدد لنفاوی در این مرحله متورم نمی شود، اما ممکن است اندازه کبد افزایش یابد. تعداد گلبول هاى قرمز و پلاكت هاى خون تقريباً نزديك به ميزان طبيعى است؛

- مرحله سه : تعداد گلبول هاى سفید افزایش می یابد (لنفوسيتوز(، تعداد گلبول هاى قرمز خون کاهش یافته و بیمار دچار كم خونى می شود. تعداد پلاكت هاى خون تقريباً نزديك به ميزان عادى و طبيعى است. ممکن است غدد لنفاوی متورم شده و اندازه کبد نیز افزایش یابد؛

- مرحله چهار : تعداد گلبول هاى سفید افزایش می یابد (لنفوسيتوز(، تعداد پلاکت ها به شدت کم می شود (ترومبوسيتوپنی)، فرد مبتلا دچار کم خونی شدید (کاهش گلبول های قرمز) شده و غدد لنفاوی متورم می شوند. اندازه کبد و طحال نیز افزایش پیدا می کند.

تشخیص لوسمی لنفوسیتی مزمن چگونه است؟

لوسمی لنفوسیتی مزمن (CLL) نوع بدخیمی از سلول های لنفوسیتی خون است که با تجمع لنفوسیت‌های B سرطانی در خون محیطی، مغز استخوان و اعضای لنفاوی ثانویه تشخیص داده می شود.

روش های مختلفی برای تشخیص بیماری وجود دارد که پزشک از آن ها بهره می گیرد و در ادامه به بررسی آن ها پرداخته ایم:

• معاینه بدنی و بررسی وضعیت سلامت عمومی؛

• آزمایش خون: در این روش شمارش سلول های خونی (گلبول های سفید، گلبول های قرمز و پلاکت ها) به طور کامل انجام می شود. در بیماران مبتلا به سرطان تعداد گلبول‌های سفید افزایش می یابد در حالی که مقادیر پلاكت و هموگلوبین كاهش یابد. اگر چه گاهی سلول های سرطانی در مغز استخوان باقی می مانند و وارد سیستم گردش خون نمی شوند و در نتیجه با انجام آزمایش خون قابل تشخیص نیستند؛

• نمونه برداری از مغز استخوان: به منظور بررسی ساختار و تعداد سلول های مغز استخوان، نمونه برداری از استخوان لگن و یا سایر استخوان های پهن بدن انجام می شود. برای جلوگیری از احساس درد و ناراحتی برای بیمار، از بی حسی موضعی استفاده می شود؛

• تصویربرداری با اشعه ایکس از قفسه سینه؛

• آزمایش ژنتیک: آزمایش های ژنتیکی جهش ها و تغییرات مولکولی در سلول را بررسی می نماید. شناسایی ناهنجاری های ژنتیکی در این سلول ها، برای انتخاب بهترین روش درمانی مفید است. 

درمان لوسمی لنفوسیتی مزمن (CLL) به چه روشی انجام می شود؟

از آنجایی که روند پیشرفت بیماری و شدت آن در افراد مختلف و در انواع سرطان یکسان نیست، انتخاب روش مناسب برای درمان لوسمی مزمن نیز متفاوت است. برخی از بیماران بلافاصله پس از تشخیص نیاز به درمان فوری دارند و بعضی دیگر حتی تا سال ها پس از تشخیص بیماری نیاز به درمان خاصی ندارند. گزینه‌های درمانی برای ‌سرطان‌ لنفوسیتی مزمن به عوامل مختلفی مانند میزان پیشرفت بیماری و شدت سرطان، جهش های ژنتیکی، علائم و نشانه های بیماری در ‌فرد مبتلا و همچنین وضعیت سلامت عمومی بستگی دارد. زمانی که تشخیص اولیه قطعی شود، پزشک درجه بیماری و شدت آن را تشخیص می دهد که شامل مرحله آغازی، میانی و پیشرفته است. پزشک متخصص پس از بررسی تمام شرایط یکی از روش های درمانی زیر یا ترکیبی از آنها را توصیه می کند:

• شیمی درمانی: شیمی درمانی روشی است که در آن یک داروی خاص و یا ترکیبی از چند دارو برای بیمار تجویز می شود. ورود دارو به بدن معمولا به صورت تزریقی و یا از طریق قرص های خوراکی انجام می شود. داروها به سرعت رشد و تکثیر سلول های سرطانی را متوقف کرده و آنها را از بین می برند؛

• ایمونوتراپی (ایمنی درمانی) یا درمان بیولوژیک: نوعی درمان بیولوژیک نوین است که با استفاده از ترکیب های گرفته شده از ارگانیسم های زنده به سیستم ایمنی بدن این امکان را می دهد تا با سلول های سرطانی مقابله کند. با توجه به نوع بیماری و شرایط شخص مبتلا روش ایمونوتراپی نیز متفاوت است که شامل موارد زیر می باشد:

• مهارکننده های چک پوینت ایمنی؛

• انتقال سلول های T؛

• آنتی بادی های مونوکلونال؛

• واکسن؛

• تعدیل کننده های سیستم ایمنی بدن.

ترکیبات ذکر شده از طریق تزریق یا به صورت قرص های خوراکی و یا استعمال موضعی وارد بدن می شوند. 

از آنجایی که در این روش سیستم ایمنی فقط سلول های بدخیم را مورد حمله قرار می دهد و بر سلول های سالم تاثیر چندانی ندارد، نسبت به شیمی درمانی و پرتو درمانی اختصاصی تر عمل می کند.

• پیوند مغز استخوان: معمولا قبل از پیوند مغز استخوان، شیمی درمانی یا پرتودرمانی انجام می شود تا سلول های سرطانی در مغز استخوان به طور کامل از بین بروند، سپس تزریق سلول های بنیادی خون ساز انجام می شود. سلول های بنیادی ممکن است از سلول های سالم شخص مبتلا باشد و یا از اهدا کننده دریافت شود؛

• پرتودرمانی: در این روش از اشعه ایکس یا سایر پرتوهای پر انرژی برای از بین بردن سلول های سرطانی و توقف رشد آنها استفاده می شود. گاهی قبل از پیوند مغز استخوا ن پرتو درمانی انجام می شود. EBRT (پرتودرمانی خارجی) روش پرتو درمانی رایج برای درمان لوسمی مزمن است و در کاهش تورم غدد لنفاوی و کم شدن اندازه کبد موثر است.