جایگاه سلول های بنیادی در پزشکی آینده

سلول های بنیادی انواعی از سلول های بدن هستند که می توانند با تقسیم و تخصصی شدن، تمام اندام های بدن از استخوان، کلیه و کبد گرفته تا خون و مغز را شکل دهند. البته پتانسیل این سلول ها مختلف متفاوت بوده و برخی از آنها توانایی تبدیل شدن به گروه محدودی از سلول ها را دارند در حالی که برخی از آنها مانند سلول های بنیادی جنینی سلول های متنوع تری را تولید می کنند. این نوع سلول ها در اکثر بافت های بدن وجود دارند و دانشمندان همچنان در تلاش هستند تا روش هایی جدید را در شناسایی، استخراج و تکثیر سلول های بنیادی کشف کنند. بیش از 40 سال است که از پیوند سلول های بنیادی خون در درمان بیماری هایی از جمله سرطان خون و مغز استخوان استفاده می شود. اما همچنان تحقیقات گسترده و بسیاری در زمینه استفاده از آن ها برای درمان بیماری ها در حال انجام است و از انواع این سلول ها در تحقیقات و بعضا در درمان نیز استفاده می شود به همین دلیل جایگاه این سلول ها در حال بهبود می باشد.

در چند سال اخیر، جایگاه استفاده بالینی از سلول های بنیادی در درمان، پیشرفت های نسبتاً زیادی داشته و برخی از این آزمایشات تأثیر قابل توجهی بر بیماری های مختلف نشان داده است. تا به امروز بیش از 3000 آزمایش در زمینه سلول های بنیادی بالغین در سازمان بهداشت جهانی به ثبت رسیده است. دانشمندان امیدوارند که در آینده روش های درمانی جدیدی بر پایه این سلول ها معرفی شود و در درمان بسیاری از بیماری هایی که در حال حاضر محال می نماید را به امری بدیهی تبدیل کنند.

از آنجایی که سلول های بنیادی جنینی توان بالقوه ای در تقسیم و تمایز به انواع دیگر سلول ها را دارند، انتظار می رود در درمان بیماری های مختلف مورد استفاده قرار بگیرند. دانشمندان در حال حاضر در تحقیقات خود از این نوع سلول ها در درمان بیماری هایی مانند دیابت، آسیب نخاعی، دیستروفی عضلانی، بیماری قلبی و کاهش بینایی و شنوایی استفاده می کنند. نتایج بعضی از این مطالعات موفقیت آمیز و ارزشمند بوده است. انتظار می رود که با ادامه روند تحقیقات و مطالعات بالینی، نتایج از سوی سازمان های معتبر جهانی نیز تأیید شود و این سلول ها در درمان بیماری های بیشتری مورد استفاده قرار گیرند.

برای مثال و در فاز مطالعاتی، از پیوند سلول های بنیادی iPSC برای بیماران مبتلا به تخریب ماکولای چشم استفاده شده و نتایج مثبتی هم در بهبود بینایی به دنبال داشته است. این بیماری در افراد میانسال و مسن منجر به تاری دید یا از دست دادن بینایی می شود. تحقیقات در زمینه استفاده از این سلولها برای درمان بیماری های تخریب کننده عصبی و تخریب ماکولا به سرعت در حال پیشرفت هستند.

تحقیقات نشان داده است که در بیماری های خودایمنی و یا در صورت آسیب یک اندام در فرد، سلول های بنیادی می تواند گزینه درمانی مناسبی باشد. برای مثال، سلول های استخراج شده از چشم می توانند در ترمیم آسیب قرنیه (لایه شفاف جلوی چشم) استفاده شوند. اگر آسیب دیدگی قرنیه چشم شدید باشد می توان سلول های بنیادی قرنیه را از فرد بیمار گرفت و پس از تکثیر سلول ها در آزمایشگاه، مجدداً آن ها را به بیمار تزریق کرد تا بینایی فرد بهبود یابد. در مطالعات متعددی ثابت شده است که این روش درمانی ایمن و مؤثر بوده است و در انتظار تأیید و دریافت مجوز برای استفاده بصورت گسترده در اروپا می باشد.

دانشمندان همچنین امیدوار هستند که در ترمیم آسیب عضلات قلب پس از حمله قلبی بتوانند از سلول های بنیادی استفاده کنند. جایگاه بازسازی بافت های دندانی و درمان التهابات لثه به کمک سلول های بنیادی، به مرحله کلینیک رسیده است و به زودی به عنوان یکی از درمان های معتبر و مؤثر مورد استفاده قرار خواهد گرفت.

 پزشکی بازساختی و راهکار های درمانی وابسته به آن به سرعت در حال تبدیل شدن به یکی از دستاوردهای خارق العاده در پزشکی و درمان است. هدف این حوزه از علم پزشکی ترمیم و در صورت امکان، جایگزینی سلول ها، بافت ها یا اندام های بیمار با نوع سالم و در نهایت بازیابی عملکرد طبیعی آنهاست. علی رغم چالش های فراوان تحقیقات در این زمینه همچنان ادامه دارد و جایگاه سلول های بنیادی در بخش درمان در حال ارتقاء است. در حال حاضر با تکیه بر موفقیت های تحقیقاتی و بالینی در درمان بیماری های مختلف، پیشرفت در این زمینه بسیار امیدوار کننده است و در آینده نزدیک درمان های مبتنی بر سلول های بنیادی به طور قابل توجهی بر سلامت انسان تأثیر خواهند گذاشت.