سلامت کبد و اهمیت عملکرد آن در دفع سموم و حفاظت از بدن

کبد یکی از مهمترین ارگان های بدن است که صدها عملکرد مفید در بدن را بر عهده دارد و به همین دلیل حفظ سلامت کبد و تغییر سبک زندگی بر این اساس بسیار حائز اهمیت است. جایگاه کبد در سمت راست و بالای شکم، و زیر قفسه سینه می باشد

 نقش اصلی کبد در بدن، کمک به سوخت و ساز و گوارش است. این عضو حیاتی دارای دو بخش اصلی به نام لوب های راست و چپ است که کنترل اکثر فعالیت های حیاتی بدن مانند ذخیره مواد معدنی و ویتامین ها، تبدیل آمونیاک به اوره و مهمتر از همه تصفیه خون و انعقاد آن را بر عهده دارند. انسان بدون کبد تنها 24 ساعت زنده خواهد ماند. 

انواع بیماری های رایج کبدی

• کبد الکلی (ALD)

این بیماری اختلال شایعی است که در اثر مصرف بیش از حد و یا طولانی مدت الکل ایجاد می شود و در صورت عدم پیگیری و درمان سلامت کبد را به خطر انداخته و منجر به سیروز کبدی می شود. حدود 90 درصد افرادی که عادت به مصرف مشروبات الکلی دارند، دچار اختلال کبد چرب می شوند و نهایتا 10 تا 20 درصد آنها به سیروز کبدی مبتلا می گردند.

• کلستاز کبدی

 این بیماری زمانی رخ می دهد که مسیر خروج صفرا از کبد باریک شده یا کاملا بسته شود. برخی داروها، تغییرات ژنتیکی، بارداری و حضور بعضی از تومورها در بدن از دلایل به وجود آمدن کلستاز کبدی است.

• سیروز کبدی

 سیروز کبدی در اثر سخت شدن بافت کبدی و آسیب گسترده به آن ایجاد می شود. این عارضه معمولا ناشی از مصرف بیش از حد الکل و برخی ویروس ها می باشد. دیابت، اختلالات سیستم ایمنی و تغییرات ژنتیکی هم نقش مهمی در بروز سیروز کبدی و عدم سلامت کبد دارند.

• هپاتیت

 انواع التهاب های کبدی در این دسته از بیماری ها قرار می گیرند. هپاتیت ممکن است در نتیجه مصرف داروها یا سموم یا ویروس ها ایجاد شده و عاملی برای نارسایی کبدی، سرطان و سیروز کبدی باشد.

• کبد چرب

کبد چرب یکی از مشکلات شایع و رایج کبدی است که می‌تواند هر سنی را درگیر کند. این بیماری علائمی مانند خستگی، بی‌حالی، ضعف و خارش دارد. 

کبد چرب

کبد چرب یا استئاتوز کبدی از جمله بیماری های رایج است که به علت تجمع چربی در کبد رخ می دهد و به طور معمول علائمی را در فرد ایجاد نمی کند و اصطلاحا خاموش است، اما وضعیت سلامت کبد را به طور جدی تحت تاثیر قرار می دهد. توجه به ای نکته مهم است که حضور اندکی چربی در کبد طبیعی است، ولی تجمع بیش از حد (بیش از ۵ تا ۱۰ درصد) آن منجر به بروز اختلال می شود. خوشبختانه بیماری کبد چرب در صورت درمان و رعایت رژیم غذایی آسیب دائمی و همیشگی ایجاد نمی کند. این عارضه به دو گروه اصلی طبقه بندی می شود:

1- کبد چرب غیر الکلی (NAFLD)

کبد چرب غیر الکلی اغلب در افرادی مشاهده می شود که الکل مصرف نمی کنند، اما مقدار چربی در سلول های کبدی آنها بالاست. دلیل این موضوع این است که این افراد دارای رژیم غذایی پرچرب و سبک زندگی نا سالم هستند. NAFLD حدود 25 درصد از مردم جهان را تحت تاثیر قرار داده و با بالا رفتن میزان چاقی، دیابت نوع 2 و کلسترول بالا بر تعداد آن افزوده شده است.

2- کبد چرب الکلی (AFLD)

افرادی که به میزان بیش از حد از نوشیدنی های الکلی استفاده می کنند دچار کبد چرب الکلی می شوند. به طور کلی زمانی که الکل وارد بدن می شود، کبد آن را تجزیه کرده و به این ترتیب از بدن خارج می گردد. اما فرایند متابولیزه کردن و تجزیه الکل می تواند برای سلامت کبد مضر باشد و آسیب های جدی را به آن وارد کند. موادی که در اثر تجزیه الکل در کبد تولید می شوند عامل اصلی التهاب این اندام و تضعیف سیستم ایمنی بدن هستند. اگر بیماری کبد چرب الکلی درمان نشود و پیشرفت کند، در مراحل بعدی هپاتیت الکلی و سیروز مشاهده خواهد شد.

چه افرادی در معرض خطر ابتلا به کبد چرب قرار دارند؟

برخی عوامل و فاکتورها باعث بالا رفتن خطر ابتلا به بیماری کبد چرب و تهدید کننده سلامت کبد هستند که عبارتند از:

• بالا رفتن سن

• قرار گیری در معرض برخی سموم

• اضافه وزن و کاهش سریع وزن

• بالا بودن چربی خون و فشار خون

• مصرف داروهای خاص

• ابتلا به اختلالات متابولیک مانند سندرم متابولیک

• ابتلا به عفونت های خاص مانند هپاتیت C

راهکارهای موثر برای حفظ سلامت کبد

بعضی عادات و روش ها و عوامل می توانند نقش مهمی در داشتن کبد سالم داشته باشند که عبارتند از:

• اجتناب از مصرف فرآورده های الکلی، این مواد باعث آسیب به سلول های کبدی ، التهاب کبد و در نهایت سیروز کبدی می شوند که وضعیتی بسیار خطرناک است.

• تغذیه سالم و ورزش منظم موجب بهبود وضعیت کبد می شود. علاوه بر این کاهش وزن در حفظ سلامت کبد بسیار موثر است.

• محدود کردن مصرف داروهای غیر ضروری مانند داروهای پایین آورنده کلسترول که می توانند سلامت کبد را به خطر بیاندازند. مصرف بیش از حد داروهای مسکن نیز برای کبد مضر است. داروهای مسکن حتی در ترکیب سایر داروها هم ممکن است یافت شوند. بنابراین از مصرف خودسرانه هر دارویی باید اجتناب نمود.

• به حداقل رساندن تماس مستقیم با شوینده ها، مواد شیمیایی، سموم مورد استفاده در مصارف کشاورزی و خانگی و محصولات حاصل از تنباکو (مانند سیگار) که برای کبد مضر هستند. 

• درمان عفونت های ویروسی: بسیاری از عفونت های ویروسی برای کبد مضر هستند. برای مثال ویروس هپاتیت، منجر به آسیب کبدی و سیروز می شود. مراقبت از بدن در برابر چنین عفونت هایی (واکسیناسیون) یکی از راه های حفاظت از کبد و سالم نگه داشتن آن است.

تمامی مواردی که به آن اشاره شد برای کبد و سلامت عمومی بدن مضرند، بنابراین، و با توجه به نقش حیاتی کبد در بدن لازم است که سلامت این اندام به طور دوره ای کنترل شود. یکی از ساده ترین و بهترین راهکارها برای بررسی سلامت کبد آزمایش های مربوط به بررسی وضعیت کبد است که در آزمایشگاه های مرکز مام قابل انجام می باشند.