عفونت مجاری ادراری چیست و تشخیص و درمان آن چگونه انجام می شود؟

عفونت مجاری ادراری (UTI) از جمله متداول ترین عفونت ها در زنان، کودکان و افراد مسن می باشد که می تواند در مجرای ادرار، حالب، مثانه و کلیه بروز کند. حدود 1 مورد از هر 2 نفر در زنان و 1 نفر از 10 در مردان دچار این مشکل می شوند. این عفونت زمانی رخ می دهد که باکتری ها از راه پوست یا راست روده وارد مجاری ادراری شده و در آنجا تکثیر یابند (این باکتری ها معمولا اشرشیاکلی E. coli می باشد). عفونت ممکن است چندین ناحیه از مجاری ادراری را تحت تاثیر قرار دهد که شایع ترین آنها عفونت مثانه (cystitis) می باشد. کلیه یکی از اندام هایی که تحت تاثیر عفونت ادراری قرار می گیرد. افراد مبتلا به این عفونت دچار سوزش ادرار می شوند.

میزان آب موجود در خون و فیلتراسیون مواد زائد و تولید ادرار از عملکرد های اصلی کلیه می باشد. از هر کلیه یک لوله به نام حالب خارج شده که کلیه را به مثانه متصل می کند. ادرار از طریق حالب از کلیه ها خارج شده و وارد مثانه می شود. از مثانه لوله ای به نام مجرای ادراری خارج می شود که تخلیه ادرار از بدن را بر عهده دارد. سیستم ادراری نقش مهمی در به حداقل رساندن خطر عفونت های کلیوی دارد، که این کار را با جلوگیری از برگشت مجدد ادرار به داخل کلیه ها از مثانه انجام می دهد. بیشتر عفونت های ادراری فقط به مثانه محدود می شوند اما از بیماری های جدی یا کشنده نیستند.

انواع عفونت های ادراری

عفونت های مجاری ادراری اغلب به وسیله میکروارگانیسم ها مانند باکتری ها ایجاد می شوند و انواع مختلفی دارند که عبارتند از:

• عفونت مجاری ادراری؛ (urethritis)

• عفونت مثانه؛ (cystitis)

• عفونت کلیه؛ (pyelonephritis)

• عفونت واژن (vaginitis).

شایع ترین عفونت های ادراری که عمدتاً در زنان رخ داده و مثانه و مجرای ادرار را درگیر می کند شامل عفونت مثانه و مجاری ادراری می باشد. عفونت مثانه در اکثر موارد توسط باکتری E.coli ایجاد می گردد. از سوی دیگر، عفونت مجرای ادراری زمانی رخ می دهد که باکتری های موجود در دستگاه گوارش از مقعد به مجرای ادرار راه یابند البته عفونت های مقاربتی مختلفی نظیر تبخال، سوزاک، کلامیدیا و مایکوپلاسما نیز می توانند باعث ایجاد این عفونت ها شوند. زنان و دختران بیشتر از بقیه مستعد ابتلا به عفونت مجاری ادرار هستند چون فاصله بین راست روده و مجرای ادراری آنها بسیار کوتاه است که باعث می شود ورود باکتری ها به این مجرا راحت تر باشد. سایر فاکتورهایی که باعث افزایش احتمال ابتلای فرد می شوند عبارتند از:

• سابقه ابتلای قبلی به عفونت مجاری ادراری ؛

• فعالیت جنسی (شریک جنسی جدید)؛

• تغییر در باکتری هایی که در داخل واژن وجود دارد (فلور واژن)، به دلیل یائسگی یا استفاده از اسپرم کش ها؛

• بارداری؛

• سن (افراد مسن و کودکان)؛

• مشکلات ساختاری در مجرای ادرار مثل بزرگ شدن پروستات و سنگ کلیه؛

• بهداشت ضعیف؛

• دیابت.

علائم عفونت ادراری

نشانه های وجود عفونت در مثانه عبارتند از:

• درد و سوزش در حین تخلیه ادرار (سوزش ادرار)؛

• احساس ادرار با وجود خالی بودن مثانه؛

• ادرار خونی؛

• نیاز به دفع ادرار بیشتر از حد معمول در طول شب ؛

• ادرار کدر، تیره یا با بوی تند؛

• تکرر ادرار؛

• احساس فشار یا گرفتگی در کشاله ران یا زیر شکم.

علائم عفونت کلیه عبارتند از:

• تب؛

• لرز؛

• کمر درد؛

• حالت تهوع یا استفراغ که ممکن است در اثر عفونت ادراری ایجاد شده باشد.

راه های جلوگیری از ابتلا به عفونت های مجاری ادراری

• تخلیه ادرار پس از رابطه جنسی؛

• نوشیدن آب کافی در طول روز و تخلیه ادرار به طور منظم؛

• دوش گرفتن؛

• به حداقل رساندن استفاده از اسپری ها و پودر ها در ناحیه تناسلی.

• آموزش صحیح دختران که در هنگام خشک کردن خود در توالت، از جلو به عقب خود را تمیز و خشک کنند.

روش های درمان عفونت مجاری ادراری

در صورتی که عفونت مجاری ادراری یا مثانه در اثر باکتری ها به وجود آمده باشد، پزشک به کمک برخی تست های آزمایشگاهی نوع آن را تشخیص داده و آنتی بیوتیک تجویز می نماید. نوع آنتی بیوتیک مورد استفاده در درمان عفونت مجاری ادراری به فاکتورهای مختلفی از جمله نوع باکتری و شدت عفونت بستگی دارد. با این حال، باید توجه داشته باشید که مصرف مداوم آنتی بیوتیک ها می توانند عوارض جانبی مختلفی از جمله حالت تهوع، سرگیجه، مشاهده جوش های پوستی و اسهال را به همراه داشته باشد. یکی از مهم ترین عوارضی که با مصرف آنتی بیوتیک ها ممکن است مشاهده شود، ایجاد عفونت های مقاوم به دارو است که می تواند باعث اسهال و آسیب به روده گردد. به همین دلیل توصیه می شود که در صورت مشاهده عوارض جانبی داروها، با پزشک خود در خصوص این مشکل صحبت کنید.

در مردان ممکن است که طول دوره مصرف داروها طولانی تر از زنان باشد، چون باکتری ها ممکن است به غده پروستات که مجرای ادرار را احاطه کرده است حرکت کنند و در عمق بافت پروستات پنهان شوند. یکی از بهترین روش ها جهت درمان خانگی این مشکل، نوشیدن مایعات به مقدار زیاد است که باعث افزایش حجم ادرار و تسریع بهبودی عفونت می گردد.

تست های آزمایشگاهی تشخیصی برای مشخص کردن علت سوزش ادرار و عفونت مجاری ادراری می توانند به پزشک کمک کنند که با دقت بالاتری این عفونت ها را شناسایی نموده و در جهت درمان آنها اقدام نماید. در صورت مشاهده علائم عفونت های ادراری باید به پزشک مراجعه نمود. بعضی از این علائم خفیف بوده و اغلب نیازی به مراجعه به پزشک و بیمارستان نیست اما اگر علائم شدید و آزار دهنده باشد، مراجعه به مراکز درمانی ضروری است.

در آزمایشگاه های مرکز مام پنل تشخیص بیماری های کلیوی و مجاری ادرار جهت تشخیص سریع عفونت مجاری ادراری قابل انجام است.